فاطمه اسماعیلیدنیای اقتصاد : شاخص کل بورس تهران روز گذشته افت ۳۱۷۵ واحدی (معادل ۷/ ۱ درصدی) را تجربه کرد. گرچه قیمت سهام بهدنبال افزایش فشار فروش در شیب تند نزول قرار گرفت، اما این اتفاق با یک عرضه اولیه بزرگ همراه بود؛ درحالیکه بورس تهران در ماههای اخیر رشد پرشتابی را تجربه کرده بود و موج نقدینگی تازهوارد به رشد قیمتی سهام دامن زد، اما با تعلل سیاستگذار اقدامی برای گسترش عرضی بازار انجام نشد. روز گذشته اما پس از مدتها انتظار، شاهد عرضه سهام یک شرکت بزرگ بودیم که نقدینگی قابلتوجهی را به خود جذب کرد. افزایش فشار بر سهام در روز عرضه اولیه یک حالت معمول و البته موقتی است. با این حال نتایج مثبتی که عرضههای اولیه برای روند آتی بورس بهدنبال دارند بر رویه یکروزه بازار سهام ترجیح دارد. نکته جالب توجهی که نشان از آمادگی بازار برای افزایش تعداد عرضههای اولیه در هفتههای آتی دارد، حضور بیش از ۳۰۸ هزار کد معاملاتی، به عنوان یک رکورد قابلتوجه در تاریخ بازار سرمایه، در سمت تقاضای سهام است. پیام این موضوع به سیاستگذار این است که نقدینگی تازهوارد عطش سرمایهگذاری در بورس را دارد و با ایجاد فضای مناسب و تعمیق بازار میتوان از نقدینگی سرگردان در اقتصاد برای رونقبخشی به بورس بهره جست.
شاخص کل بورس تهران در آغاز معاملات هفته جاری با افت ۳۱۷۵ واحدی (معادل ۷/ ۱ درصد) مواجه شد و با عقبگرد ۳ کانالی، در سطح ۱۷۸ هزار و ۸۱۹ واحد قرار گرفت. در این روز بیش از ۷۳ درصد از نمادهای بورسی در مسیر افت قیمتی قرار گرفتند. از نکات قابلتوجه معاملات روز گذشته کاهش محسوس ارزش معاملات خرد سهام بود. بهطوری که دیروز این متغیر به زحمت از سطوح ۴۵۰ میلیارد تومانی عبور کرد. در این میان اما روند نزولی قیمتها در بازارهای موازی در کنار بالا بودن انتظار از سودآوری در بازارهای مختلف میتواند نویددهنده بازگشت تقاضا به بازار سهام باشد. روز گذشته نیز شکسته شدن رکورد مشارکت معاملهگران در عرضه اولیه سهام یک شرکت فرابورسی نشان از افزایش توجه عموم سرمایهگذاران به بازار سهام داشت. این مهم اما توجه بیشتر مقام سیاستگذار برای تعمیق بازار سهام را میطلبد. باید توجه داشت رشد سهام محدود بوده و بازار برای پایداری رونق نیازمند تنوع ابزارهای معاملاتی و همچنین افزایش عرضههای اولیه سهام است. عرضه اولیه نهتنها به شناساندن این بازار به افراد جدید کمک میکند، بلکه سبب جذب نقدینگی تازه و جلوگیری از حبابی شدن قیمتها میشود. به این ترتیب از عرضههای اولیه میتوان بهعنوان اقدامی در خور توجه برای پایداری رونق در بازار سهام یاد کرد.
سناریوهای هدایت نقدینگی به سمت بورس
«دنیایاقتصاد» در گزارشهای پیشین خود به دفعات از لزوم توجه سیاستگذار به روان شدن جریان نقدینگی به سمت بازار سهام سخن گفته بود. ورود پرشتاب پول به سمت بورس تهران از اواخر شهریورماه شکلی جدی به خود گرفت بهطوری که ارزش معاملات خرد روزانه به سطوح بالاتر از یکهزار میلیارد تومان رسید. این در حالی است که میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام در سال ۹۶ به زحمت سطوح ۱۵۰ میلیارد تومانی را تجربه میکرد. در مواجهه با این رخداد مهم اما شاهد ادامه تعلل و فرصتسوزی از جانب مقام سیاستگذار برای هموار کردن مسیر تداوم رونق بازار سهام بودیم. باید توجه داشت عرضه اولیه بهخصوص عرضه سهام شرکتهای بزرگ در بازار سهام نهتنها سبب معرفی این بازار به افراد جدید میشود، بلکه جذب نقدینگی تازه و جلوگیری از حبابی شدن قیمتها را به دنبال خواهد داشت.
عرضه اولیه و افزایش توجه به بازار سهام: روز گذشته فرابورس ایران شاهد عرضه اولیه ۵ درصد از سهام شرکت گهرزمین (معادل ۶۱۵ میلیون سهم) بود. در این عرضه سقف تخصیص مجاز برای هر کد معاملاتی ۶۰۰۰ سهم تعیین شده بود، اما استقبال معاملهگران سبب شد تا به هر نفر ۲۰۸۲ سهم تعلق پیدا کند. در این عرضه اولیه شاهد مشارکت ۳۰۸ هزار نفری معاملهگران بودیم که رکوردی جدید در تاریخ این بازار بهشمار میرود. در عین حال طی هفتههای اخیر، تعداد اعضای کانالهای بورسی نیز به شکل محسوسی رو به افزایش گذاشته است. شرایطی که نشان از افزایش توجه عمومی به بازار سهام دارد. این مهم فرصتی طلایی برای تعمیق بازار سهام از سوی مقام ناظر قلمداد میشود.
کاهش جذابیت بازارهای موازی و بالا بودن انتظارات از سودآوری: یکی از سناریوهای فعلی پیشروی بازار سهام به کاهش جذابیت و البته هراس ورود به بازارهای موازی سکه و ارز بازمیگردد. روند اصلاح پرشتاب نرخ ارز در بازار موازی که از اواسط هفته گذشته آغاز شده است، به ریزش ۵/ ۱۵ درصدی قیمت دلار در هفته گذشته انجامید. سکه نیز در معاملات هفتگی خود کاهش حدود ۱۳ درصدی را تجربه کرد. این افتهای پیدرپی در کنار نامشخص بودن قوانین نظارتی و امنیتی سبب کاهش جذابیت این بازارها بهخصوص در نگاه سفتهبازان شده است. در نگاه اول شاید بهنظر برسد با توجه به شناخت کم سرمایهگذاران نسبت به بازار سهام، نقدینگی بازار ارز و سکه برای کسب سود روانه سپردههای بانکی شود. این در حالی است که در حالحاضر تورم نرخهای بالایی را تجربه میکند. براساس آخرین آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطهای خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات برای دهک اول جامعه از ۸/ ۳۲ درصد در شهریورماه به ۲/ ۴۶ درصد در مهر افزایش یافته است. به این ترتیب انتظارات از سودآوری در بازارهای مختلف افزایش یافته است، بنابراین سرمایهگذاران تمایل به کسب سودهای بزرگتر دارند. بر این اساس سپردههای بانکی با نرخهای حدود ۲۰ درصد شاید از جذابیت چندانی برای سرمایهگذاران برخوردار نباشد. از اینرو انتظار میرود بازار سهام جذابیت بالاتری برای کوچ نقدینگی سرگردان داشته باشد.
نکتهای برای منتقدان عرضه اولیه
بهطور کلی هدایت نقدینگی سرگردان موجود در کشور به بازار سهام بهعنوان بازاری که کمترین اثر تورمی در اقتصاد ایجاد میکند، بهترین راهکار است. این مهم اما مستلزم افزایش عرضی بازار سهام است. در این میان افزایش عرضههای اولیه فرصتی است که میتواند با افزایش ارزش بازار، فرصتهای جذابتر و متنوعتری در اختیار سرمایهگذاران قرار دهد. این امر در زمان اصلاح قیمت سهام نیز اهمیت دارد؛ چراکه میتواند با ایجاد جذابیت در درون بازار، مانع از خروج نقدینگی از معاملات سهام شود. به بیانی دیگر در شرایط فعلی نباید از عرضههای اولیه هراس داشت. اتفاقا باید آن را به منزله عاملی درونی برای جذاب کردن بورس دانست. باید توجه داشت ورود شرکتهای بزرگ که از جذابیتهای بنیادی مناسبی برخوردارند، نقدینگی قابلتوجهی را جذب بازار سرمایه میکنند. به عبارتی دیگر از آنجا که این عرضهها امری جذاب و فرصتی مناسب برای کسب بازدهی با کمترین ریسک ممکن بهشمار میروند، راه را برای ورود نقدینگی تازه به بازار سهام فراهم میکنند. نتیجه جذب این نقدینگی به سهام، بازاری بزرگ و پویا است که زمین بازی معاملهگران حرفهای بازار را وسعت بخشیده و گزینههای بیشتری پیش روی سرمایهگذاران قرار میدهد.
در حال حاضر جمع ارزش بازار سرمایه شامل بورس و فرابورس در ایران کمی کمتر از ۸۰۰ هزار میلیارد تومان است. این رقم اما در مقایسه عینی با اقتصادهای توسعهیافته دنیا رقم ناچیزی است. این در حالی است که بدون ایجاد زمینه و بسترهای مورد نیاز سرمایهگذاران، انتظار ورود نقدینگی جدید به بازار، انتظاری بیجا است. با وجود تاکید همواره بر لزوم افزایش عرضههای اولیه در بازار سهام کشورمان، اما منتقدانی وجود دارند که جذابیت بالای عرضههای اولیه را عامل خروج نقدینگی از دیگر سهام بازار قلمداد میکنند و معتقدند فضای منفی تشکیل صفهای فروش برای تامین نقدینگی برای خرید سهم جدید، به کلیت بازار تسری پیدا میکند. این ادعا در حالی است که تجربه نشان داده است بسیاری از سرمایهگذاران برای خرید سهام عرضه اولیه، الزاما اقدام به فروش سهم دیگر نمیکنند، بلکه تامین مالیهای چند میلیون تومانی برای خرید سهام تازهوارد، عمدتا از بیرون بازار سرمایه جذب میشود.
رصد زمین معاملهگران
روز گذشته برای هفتمین روز متوالی، خالص خرید سهام به نام معاملهگران حقوقی بازار رقم خورد و حدود ۱۴۸ میلیون سهم به ارزش ۷۲ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابهجا شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران عمده در نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی ثبت شد. به این ترتیب خالص تغییر مالکیت حقوقیها در مجموع نمادهای پتروشیمی به ۱۸ میلیارد تومان رسید. پالایشیها نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۴/ ۱۷ میلیارد تومانی به نفع معاملهگران حقوقی بودند. گروه بانکها و موسسات اعتباری دیگر گروهی بود که با خالص خرید ۸/ ۱۲ میلیارد تومانی توسط معاملهگران عمده بازار همراه شدند. در صدر خرید معاملهگران حقوقی، تمایل به جمعآوری سهام بانک ملت قرار داشت. به این ترتیب خالص خرید این معاملهگران در «وبملت» به حدود ۶/ ۳۹ میلیون سهم به ارزش حدود ۱۰ میلیارد تومان بالغ شد. نماد معاملاتی پالایش نفت اصفهان نیز در این روز شاهد جابهجایی حدود ۷/ ۱۱ میلیون سهم به ارزش ۵/ ۹ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود.
نماد معاملاتی شرکت پتروشیمی پارس از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معاملهگران عمده بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز بیش از ۲ میلیون سهم «پارس» به ارزش حدود ۸ میلیارد تومان به پرتفوی حقوقیها افزوده شد. در آن سوی بازار اما نمادهای زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات مورد توجه سهامداران خرد قرار گرفتند و خالص خرید ۲/ ۳ میلیارد تومانی را ثبت کردند. در میان شرکتهای بورسی نیز شرکت سایپا مورد توجه معاملهگران خرد بازار قرار گرفت. بهطوری که خالص خرید این گروه از معاملهگران در «خساپا» بالغ بر ۶/ ۳ میلیارد تومان بود. نماد معاملاتی شرکت آسان پرداخت پرشین از دیگر نمادهای مورد توجه حقیقیها طی معاملات روز شنبه بود. در این نماد روز گذشته ۳/ ۲ میلیون سهم به ارزش ۳/ ۳ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی جابهجا شد.