خودنمایی مرزهای حمایتی
دیروز شاخص سهام بیش از ۳ هزار واحد از افت خود را جبران کرد و ضمن بیشترین بازدهی در یک‌ونیم ماه اخیر، توانست کانال ۱۶۰ هزار واحدی را باز پس بگیرد. ریزش‌های دسته‌جمعی طی روزهای اخیر سبب شد تا قیمت بسیاری از سهم‌ها به سطوح جذابی برسند و انگیزه را برای رشد تقاضا قوت ببخشند. «دنیای‌اقتصاد» هم در گزارش روز شنبه خود به «مرزهای حمایتی در بورس تهران» پرداخت و ضمن تاکید بر تفاوت سودآوری در صنایع و بنگاه‌های مختلف، عملکرد قابل‌قبول اغلب شرکت‌ها را عامل حمایت از قیمت‌ها عنوان کرد. با این حال، روز شنبه شاهد غفلت فعالان بورسی از متغیرهای مثبت موثر بر سهام و افت قیمت‌ها در جریان جمعی بودیم. قرار گرفتن در وضعیتی خطیر از حیث ریسک‌های جهانی، جریان عرضه را که عمدتا معطوف به صنایع وابسته به بازارهای جهانی بود، شدت بخشید و از آنجا که بخش عمده‌ای از ارزش بازار در اختیار این دسته از سهم‌هاست، طبیعی بود که فضای منفی به کل بازار سرایت کند.ترس از تداوم جنگ تجاری و ادامه روند نزولی قیمت در بازارهای کالایی جهان چنان سایه سنگینی بر معاملات کم‌عمق بورس تهران افکنده بود که امکان هر‌گونه رفتار منطقی در بین عموم سرمایه‌گذاران از دست رفته به‌نظر می‌رسید. بنابراین از آنجا که عوامل بیرونی در ریزش قیمت‌ها نقش عمده‌ای داشتند، بازار ناامیدانه چشم به تغییرات در تحولات بازار جهانی دوخته بود.
چراغ‌های سبز توافق
شامگاه گذشته شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین و همتای آمریکایی‌اش، دونالد ترامپ در حاشیه نشست سران ۲۰ قدرت برتر اقتصادی، طی دیداری حساس در آرژانتین توافق کردند تا پس از ماه‌ها جنگ تجاری، آتش‌بسی ۹۰ روزه اعلام کنند. در همین راستا،کاخ سفید اعلام کرد، روسای جمهوری دو کشور توافق کردند که وضع تعرفه‌های جدید را موقتا متوقف کرده و برای رسیدن به یک توافق تجاری تازه طی ۹۰ روز تلاش کنند. جنگ تجاری بین ایالات‌متحده و چین مهم‌ترین علت ریزش قیمت در بازارهای سهام و کالایی جهان بود. حال با رفع تنش بین این دو قدرت اثرگذار اقتصادی، پیش‌بینی می‌شود که بازارهای جهانی تحت‌تاثیر قرار گیرند و با گشایش دروازه‌های امید، قیمت‌ها در پی رشد تقاضا بهبود پیدا کنند. بنابراین، بازگشایی بازارها در معاملات امروز حائز اهمیت بسیاری است و با توجه به نتایج مثبت در گفت‌وگوی سران دو کشور مزبور باید به انتظار رشد قیمت‌ها نشست.
دو نگاه به بازارها
البته رشد مورد انتظار قیمت در پی توافقات چین و آمریکا با تردیدهایی هم روبه‌رو است. شاید یکی از مهم‌ترین پرسش‌های فعالانبورس تهران هم سرنوشت قیمت کالاها در بازارهای جهانی در عصر پساتوافق باشد. در این شرایط برخی از موسسات مالی بین‌المللی معتقدند که ریزش‌های اخیر اولین نشانه‌های ورود به دوره طولانی‌تری از رکود در اقتصاد جهانی است. این گروه با اتکا به وضعیت خطیر بازارهای بدهی و پیشی گرفتن شدید بخش مالی از بخش واقعی اقتصاد جهانی نسبت به آینده بازارها هشدار می‌‌دهند. بر اساس مستندات این رویکرد، میزان بدهی جهانی از رکورد خود در سال ۲۰۰۷ بالاتر رفته است. از طرفی، جنگ تجاری تسهیلگر ورود به چرخه رکود شد که بخشی از آن در ریزش‌های اخیر شاخص‌های سهام و کالایی انعکاس پیدا کرد. در نقطه مقابل، برخی از تحلیلگران با نظر رفع تنش‌های تجاری امکان بازگشت قیمت کالاها -نفت و فلزات- را دور از دسترس نمی‌دانند و روند قیمت‌ها را در میان‌مدت مثبت ارزیابی می‌کنند. حال باید دید در جدال این دو نگاه، کدام یک تصویر واقعی‌تری از آینده دارند.
نفت در انتظار نشست اوپک
اهالی بورس تهران به خوبی می‌دانند که افت شدید بهای نفت نقش مهمی در ریزش‌های اخیر شاخص بورس تهران داشته است. حال نگاه بورسی‌ها به تحولات پس از دیدار سران قدرت‌های اقتصادی در آرژانتین و توافق برای بهبود روابط تجاری، به خودنمایی قدرت‌های نفتی در نشست پیش‌روی اوپک و متحدانش در حمایت از قیمت‌های نفت دوخته شده است. این نشست قرار است ششم دسامبر برگزار شود. سیگنال‌های ارسالی طرف‌های ذی‌نفع نشان‌دهنده عزم این نهاد برای جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت است. اظهارات اعضای کمیسیون اقتصادی اوپک در کنار روابط «گرم و صمیمانه» روسیه و عربستان به‌عنوان اضلاع مهم این نشست هم حاکی از اجماع بر سر حمایت از قیمت‌ها از مجرای کاهش عرضه است. کمیته مشاوران اوپک به وزیران نفت کشورهای عضو پیشنهاد کرده است، این سازمان تولید روزانه نفت خود را یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نسبت به ماه اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی کاهش دهد تا بتواند عرضه و تقاضای نفت در سال آینده میلادی را دوباره متوازن کند.
حضور سرمایه‌های خرد در جبهه خرید
پس از یک هفته فروش بی‌وقفه سهام از سوی سهامداران حقیقی، امیدواری به بهبود وضعیت بازارهای جهانی این گروه از فعالان را به تحرک بیشتر در جبهه خرید ترغیب کرد. فعالان حقیقی در هفته‌های اخیر به دلایل یادشده عمدتا فروشنده سهم بوده‌اند. به عبارت دیگر، نگرانی از تداوم و تشدید جنگ تجاری و روند نزولی قیمت کالاها در بازار جهانی سرمایه‌های خرد را وادار به خروج از جریان معاملات سهام کرد؛ فرآیندی که در نبود فضای تحلیلی در بین اهالی بورسی به ریزش‌های اخیر سهام دامن زد. از آنجا که خروج سرمایه‌های خرد عمدتا با محرک‌های بیرونی نظیر تحریم‌ها و ریزش‌های جهانی صورت گرفت، طبیعتا تغییر در این معادلات می‌توانست ورود مجدد سرمایه به جریان سهام را در پی داشته باشد. از این منظر، امید به بهبود روابط تجاری بین چین و آمریکا را باید بن‌مایه رشد تقاضا و تقویت خالص خرید سهامداران حقیقی در معاملات بورس تهران عنوان کرد. توزیع متوازن نقدینگی در گروه‌های مختلف در معاملات دیروز شاهد این مدعاست. در واقع در شرایطی که عاملی کلان بر کل بازار اثرگذار است، تقاضای عمومی بهای بیشتر سهم‌ها را به سمت بالا هدایت می‌کند.
اما نمی‌توان از رگه‌های هیجانی این رفتار هم چشم پوشید. دیروز بیش از ۲۰۰ نماد بورسی (معادل ۶۵ درصد تعداد نمادها) در پایان معاملات با رشد قیمت پایانی سهم مواجه شدند و ۴۰ نماد هم با صف خرید به کار خود پایان دادند. چنان که ملاحظه می‌شود تاثیر خوش‌بینانه رفع موقت تنش‌های تجاری در کل بازار اثر گذار بوده است؛ به‌طوری که گروه‌های غیرمرتبط با تحولات جهانی هم جزو صنایعی بودند که با اقبال مطلوبی از سوی سهامداران خرد مواجه شدند. اما واقعیت این است که حرکت‌های گروهی - چه صعودی و چه نزولی- همواره با چاشنی هیجان توام بوده است. یکی از ویژگی‌های خطرخیز حرکت‌های گروهی در بازار، فقدان تحلیل نسبت به سودآوری سهم و در نتیجه تقلید کورکورانه از تحرکات دیگر سرمایه‌گذاران است که فرجام مطلوبی برای اغلب بورس‌بازان-به‌ویژه تازه‌واردها- در پی نخواهد داشت.
روز خوش صنایع بزرگ
شاخص ۲۹ صنعت از صنایع ۳۸ گانه بورسی تهران در معاملات دیروز افزایش یافت. چنان که انتظار می‌رفت سهام صنایع اصلی با استقبال چشمگیر سهامداران خرد مواجه شد و بسیاری از سهم‌های متعلق به این گروه‌ها صف طولانی خرید را تجربه کردند. بررسی میزان تقاضا در صنایع بورسی در معاملات دیروز نشان می‌دهد که سهامداران حقیقی بیشتر در صنایع کالایی خریدار بوده‌اند تا فروشنده. گروه پالایشی بورس تهران در این روز گوی سبقت را در رشد قیمت از بقیه ربود و ضمن جذب سرمایه‌های خرد، صدرنشین فهرست صنایع با بیشترین میانگین رشد روزانه شد. شاخص این گروه در پایان معاملات دیروز ۲/ ۴ درصد رشد کرد. متوسط قیمت در صنعت فلزات هم روز گذشته بیش از ۳درصد افزایش یافت. معدنی‌ها ۷/ ۲ درصد و پتروشیمی‌ها هم رشد ۶/ ۱ درصدی را تجربه کردند. افزون بر گروه لاستیک که رشد بالای ۳ درصدی داشت، متوسط قیمت در گروه خودرو نیز با رشد چشمگیر تقاضا ۴/ ۳ درصد مواجه شد.