حسن روحانی در توضیح خود از آنچه به‌عنوان لایحه بودجه به مجلس تقدیم کرد، از دو مورد به‌عنوان ریشه‌های التهاب ۹۷ یاد کرد؛ نخست، تحریم‌هایی که توانست بر بازار ارز تاثیر بگذارد و دومین عامل نیز ساختارهای ناسالم اقتصادی در کشور. او همچنین ۴ عامل تحریم خارجی، ساختارهای غلط اقتصادی در کشور، جنگ روانی و تبلیغاتی و شرایط روابط خارجی را به‌عنوان عوامل ایجاد التهاب در کشور عنوان کرد و گفت: همه این عوامل دست به دست هم دادند تا امروز ما به این نقطه برسیم. روحانی همچنین گفت کهلایحه بودجه سال ۹۸ در شرایطی تقدیم مجلس شورای اسلامی می‌شود که از اواخر سال گذشته با شرایط فشار و تحریم ظالمانه آمریکا مواجه شدیم و تحریم‌ها بر زندگی مردم بی تاثیر نیست هرچند که آمریکا قطعا شکست می‌خورد و با همراهی مجلس، حمایت مردم و هدایت رهبر معظم انقلاب، بر مشکلات غلبه می‌کنیم. رئیس‌جمهور با اشاره به اصلاحات بودجه، رقم بودجه عمرانی در سال آینده را ۶۲ هزار میلیارد تومان عنوان کرد.
بر این اساس، لایحه بودجه سال ۹۸ کل کشور، با ۴۰۷ هزار میلیارد تومان به‌عنوان سقف نخست و ۴۴۷ هزار میلیارد تومان به‌عنوان سقف دوم به مجلس شورای اسلامی ارائه شد تا پس از بررسی در کمیسیون تلفیق بودجه، در صحن علنی به تصویب نمایندگان مجلسبرسد. حسن روحانی با اشاره به مشکلاتی که کشور در ابتدا و انتهای دی ماه سال گذشته با آن مواجه شد و همان حوادث باعث شد تا آمریکایی‌ها با برداشت غلط و تصور ناروا، اواخر دی‌ماه موضع‌گیری جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران و توافق هسته‌ای اعلام کنند، گفت: بی‌تردید آمریکا به هدف خود نخواهد رسید اما تحریم و فشار بر زندگی مردم و همچنین بر رشد و توسعه کشور تاثیر خواهد گذاشت. رئیس‌جمهور تاکید کرد: آنچه آمریکا در سال ۹۷ مد نظر داشت، دو مساله اصلی بود؛ «ناامیدی ملت ایران نسبت به آینده نظام و کشور» و «القای ناکارآمدی نظام».
روحانی در ادامه گفت: سوال این است که چرا کشور و اقتصادی که در مسیر توسعه حرکت می‌کرد در ماه‌های اولیه سال ۹۷ با التهاب مواجه شد؟ دلیل نخست این بود که تحریم‌ها توانست بر بازار ارز، هم روانی و هم در عمل تاثیر بگذارد. رئیس‌جمهور با بیان اینکه مردم ما شاید همه ریزه‌کاری‌ها را ندانند، گفت: در اوایل سال ۹۷ در مقطعی قرار گرفتیم که ذخیره اسکناس ارزی ما تقریبا صفر بود، آن التهابات در بازار به‌وجود آمد و دولت ناچار شد برای آرام کردن بازار و نجات کشور از التهاب، تصمیماتی هرچند سخت اتخاذ و اجرا کند که برای دولت نه اولویت اول و دوم که اولویت سوم بود. رئیس‌جمهور عامل دوم را ساختارهای ناسالم اقتصادی در کشور دانست و گفت: این مشکل از دهه‌ها پیش، قبل از انقلاب و بعد از انقلاب، پیش پای ما بوده است. اگر ساختارها سالم بود، می‌توانم ادعا کنم که سال گذشته و امسال می‌توانستیم بودجه بدون نفت داشته باشیم. کل درآمد نفت در سال ۹۸، در بودجه‌ای که تقدیم مجلس شورای اسلامی می‌شود، ۱۴۲ هزار میلیارد تومان است.
رئیس‌جمهور با طرح این سوال که چقدر به صندوق‌های بازنشستگی کمک می‌کنیم؟ گفت: به نیروهای مسلح دو حقوق می‌دهیم،حقوق شاغلین و تمام حقوق بازنشستگان نیروهای مسلح. در بودجه سال ۹۸، حدود ۸۱ هزار میلیارد تومان برای کمک به صندوق‌ها پرداخت می‌کنیم، از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان در بخش رفاهی در بودجه ۹۸، ۸۱ هزار میلیارد تومان برای بخش صندوق‌ها است. چه زمانی باید صندوق‌ها را در مسیر درست قرار دهیم تا کی باید بودجه صندوق‌ها از بودجه سالانه پرداخت شود؟ پس این همه سرمایه‌گذاری برای صندوق چه بود؟ زمانی وقتی مشکلی داشتیم به سمت صندوق‌ها می‌رفتیم. صندوق بازنشستگی آنقدر پول و ذخیره مالی داشت که به دولت کمک می‌کرد. در زمان جنگ در شرایطی این کار را کردیم و در یک مقطعی از صندوق کمک گرفتیم. این صندوق که به دولت کمک می‌کرد، امروز ببینید به چه روزگاری افتاده است.
دکتر روحانی افزود: در تامین اجتماعی که امروز باید روی پای خود بایستد، درآمد این همه بنگاه‌های اقتصادی به نام شستا در سال چقدر است و بنگاه‌های ضررده آن چه تعداد است؟
رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه در اقتصاد دولتی مشکل داریم و بخش خصوصی را تقویت نکردیم، گفت: اگر در کشور بخش خصوصیفعال بود و مسوولیت امور عمدتا بر دوش بخش خصوصی بود، امروز تاثیر تحریم بر کشور ما به مراتب کمتر بود و اگر بار بودجه بر دوش نفت نبود حتما اثر تحریم کمتر بود.
رئیس‌جمهور با اشاره به ناسالم بودن اقتصاد کشور، ساختارهای اقتصادی، ساختار بودجه و وضع بانک‌ها، گفت:
تا بانک سالم نشود، اقتصاد سالم نمی‌شود؛ در مالیات مشکل داریم. باید رئیس سازمان برنامه و بودجه معافیت‌های مالیاتی را به همه مردم اعلام کند که چه کسانی از مالیات معافند و کدام بنگاه‌ها مالیات نمی‌دهند تا مردم با شفافیت و صراحت بدانند.
مالیات
روحانی با اشاره به اینکه بیشترین سود را سوداگران و دلالان می‌برند و کمترین مالیات را می‌دهند، افزود: باید نظام مالیاتی را تصحیح کنیم نه اینکه از مالیات‌دهنده در شرایط مشکل اقتصادی و رکود، مالیات بیشتر بگیریم؛ بلکه باید پایه مالیاتی را گسترش دهیم و این پایه مالیاتی باید همه را شامل شود. هر که درآمد بیشتر دارد، باید مالیات بیشتر بدهد؛ هرکه بامش بیش، برفش بیشتر.»
رئیس‌جمهور گفت: مالیات عوارض گمرکی امسال نسبتا شرایط خوبی دارد و ۱۵۳ هزار میلیارد تومان از بودجه سال آینده را بخش مالیاتی و عوارض گمرکی تشکیل می‌دهد.
شفافیت؛ راه نجات از فساد
روحانی با اشاره به اینکه مشکل در شرایط ساختاری اقتصاد از جمله بودجه‌ریزی بود، تاکید کرد: در بودجه حرکت‌های مخفی بسیاری داریم که باید آشکار شده و بودجه شفاف باشد؛ هیچ راهی برای نجات از فساد و رانت جز شفافیت نداریم. بزرگترین اقدامی که دولت دوازدهم باید انجام دهد و فکر می‌کنم شما هم با صحبت من موافق باشید، دولت الکترونیک است.
رئیس‌جمهور تاکید کرد: تا زمانی که دولت الکترونیک را تکمیل نکنیم و همه داده‌های اطلاعاتی در یکجا جمع نشود و مردم از شرایط کشور کاملا مطلع نباشند، باز هم دچار فساد و رانت خواهیم شد؛ بودجه پارسال نقطه مثبت داشت و آن نقد مفصل مردم نسبت به بودجه بود. خواهش می‌کنم امسال هم مردم ما بعد از انتشار بودجه حرف بزنند، اشکال بگیرند و نقد کنند. روحانی با بیان اینکه قدرتی در کشور است که او باید کشور را از بعضی مشکلات نجات بدهد و آن قدرت مردم و افکار عمومی است، گفت: بعضی مسائل و موضوعات است که دولت و مجلس توان حل آنها را ندارند و اگر با هم تلاش کنیم هم توان نداریم؛ اما از ما و شما توانمندترملت بزرگ ایران و افکار عمومی است.
رئیس‌جمهور اظهار کرد: افکار عمومی می‌تواند مجبورمان کند که راه درست را انتخاب کنیم و قدرت افکار عمومی در سایه این است که تمام داده‌ها در اختیار مردم قرار بگیرد و همه مردم بدانند چه خبر است و چه می‌گذرد و چه کسی بودجه می‌گیرد؟
روحانی با بیان اینکه چرا تحریم در ما اثر می‌گذارد، تاکید کرد: برای اینکه ساختارها را اصلاح نکردیم.
وی با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها از دی ماه پارسال شروع به تبلیغ علیه ما کردند و ما چقدر توانستیم روبه‌روی آمریکا بایستیم، گفت: رسانه‌ها، رادیو، تلویزیون، سایت‌ها و همه آنها که یک موبایل در دست دارند را خطاب قرار می‌دهم که چقدر توانستیم در برابر آمریکا از لحاظ روانی و تبلیغاتی ایستادگی کنیم؟
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در ابتدا دستگاه‌های تبلیغاتی ما خیلی خسته و ناتوان حرکت کردند و مقداری بعد بهتر و در ماه‌های بعدی بهتر شد که بخش روانی تاثیر بسیار عمیقی داشت، تاکید کرد: درست است که تحریم مستقیما در اقتصاد تاثیر می‌گذارد، اما در عین حال بخش روانی آن یعنی انتظارات مردم می‌تواند برای شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور بسیار تاثیرگذار باشد. رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه روابط خارجی ما باید مستحکم‌تر شود، افزود: از شما نمایندگان محترم می‌پرسم، الان که آمریکا ما را تحریم کرده است، چند کشور دنیا حامی آمریکا هستند و اگر بخواهید بشمارید، باید با انگشتان یک دست بشمارید که چه کسانی حامی آمریکا هستند. امروز بعد از ۴۰ سال این اولین بار است که آمریکا منزوی شده و وقتی علیه ملت ایران توطئه می‌کند، کسی با این کشور نیست. روحانی تاکید کرد: هرچه بتوانیم رابطه بهتری با سایر کشورها داشته باشیم و به استثنای چند کشوری که با ما خصم هستند، روابط خارجی خود را تقویت کنیم، این روابط می‌تواند به ما کمک کند.هر چه بتوانیم هم‌پیمان داشته باشیم، همسو و هم‌‌نظر داشته باشیم، به ما کمک خواهد کرد.
۴ عامل ایجاد التهاب
رئیس‌جمهور در ادامه سخنان خود، تحریم خارجی، ساختارهای غلط اقتصادی در کشور، جنگ روانی و تبلیغاتی و شرایط روابط خارجی را ۴ عامل ایجاد التهاب در کشور عنوان کرد و گفت: همه این عوامل دست به دست هم دادند تا امروز ما به این نقطه رسیده‌ایم. روحانی در تشریح اقدامات دولت در طول چند ماه گذشته برای کنترل التهاب بازار، با بیان اینکه امروز ذخایر بانک مرکزی از لحاظ ذخایر اسکناس از هر روز دیگر بهتر است، گفت: امروز مشکلات بانک مرکزی به حداقل ممکن رسیده است و تلاش برای روابط بانکی با سایر کشورها به‌رغم تحریم ادامه دارد و در واقع ثبات مالی و ارزی در یکی دو ماه گذشته مخصوصا بعد از ۱۳ آبان را شاهد هستیم. او ادامه داد: همانطور که به مردم قول داده و عرض کردم که ۱۳ آبان هیچ تاثیری در ما نخواهد گذاشت. دشمن هر تیری که در چله کمان داشت را رها کرد و مردم دیدند توان آمریکا چه مقدار است.
روحانی گام دوم را استفاده بیشتر از اموال و توانمندی‌های دولت برای سال آینده و سال‌های بعد دانست و گفت: ثروت و دارایی، فراوانی داریم منتها این ثروت‌ها همه در گاوصندوق گذاشته و قفل شده است. دولت دارای با ارزش‌ترین زمین‌ها در داخل شهرها، در کنار شهرها و در مناطق مختلف کشور است و این زمین‌ها را قفل کرده است. باید اموال و دارایی‌هایمان را مولد کنیم، نه منجمد. او گفت: بانک‌ها دارای بنگاه‌ها و املاک مختلف و اموال غیرمنقول در سراسر کشور هستند منتها اینها را نمی‌فروشند، بعد گفته می‌شود بانک‌ها نقدینگی ندارند. باید همه ملزم شوند و تمام بخش‌های دولت، اموال خودشان را عرضه کنند. سال ۹۸، سال عرضه بزرگ بنگاه‌های اقتصادی به بازار سرمایه خواهد بود. ان‌شاء الله همه شستا، به بازار سرمایه خواهد آمد.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه دولت ثروتمند و قدرتمند است، اظهارکرد: بخش نفت‌ما می‌تواند به میدان بیاید، اعتبار نفت به اندازه دولت است و بعضی از شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی گاهی بخش نفت را بهتر از کل دولت و وزارت دارایی می‌پسندند. این نفت قدرتمند باید به صحنه بیاید. باید سرمایه‌گذاری‌های جدید شروع شود. اگر امروز آمریکا جلوی سرمایه‌گذاری خارجی را گرفته است باید سرمایه‌گذاری‌های داخلی را با مشوق‌های لازم و جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور فعال کرد. رئیس‌جمهور گفت: اخیرا در شورای‌عالی امنیت ملی با مصوبه‌ای که داشتیم کار تمام ایرانی‌های دوتابعیتی را تسهیل و برخی از مقررات را اصلاح و این مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی را ابلاغ کردیم که هیچ ایرانی برای ورود به ایران، تلاش در ایران و فروش اموالش ولو دوتابعیتی هیچ مشکلی نداشته باشد. این اقدام بزرگ شورای‌عالی امنیت ملی در ماه‌های اخیر به این دلیل بود که بتوانیم سرمایه ایرانیان را جذب کنیم.
مسائل مهم در بودجه ۹۸
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در سیاست بودجه‌ای سال آینده همانند سیاست بودجه‌ای سال گذشته، چند نکته برای ما بسیار مهم است، ادامه داد: اولین مساله در تحریم، فشار به اقشار جامعه به‌ویژه دهک‌های پایین جامعه است که به اینها فشار بیشتری وارد می‌شود؛ چراکه شرایط تورمی در ماه‌های گذشته، شرایط مناسبی نبود و مردم به زحمت افتادند و در این شرایط باید برای اقشار ضعیف جامعه برای سال آینده و بودجه سال آینده تصمیم‌گیری‌های مهمی را اتخاذ می‌کردیم که این کار را در بودجه سال آینده انجام دادیم.
روحانی خاطرنشان کرد: برای کالاهای اساسی، درمان و تجهیزات پزشکی در سال ۹۷، ۱۳ میلیارد دلار با دلار ۴۲۰۰ تومان در نظر گرفتیم و برای سال آینده این رقم را به ۱۴ میلیارد دلار با همان قیمت افزایش دادیم. یعنی قیمت دلار در سال آینده برای همه کالاهای اساسی ما ۴۲۰۰ تومان خواهد بود. رئیس‌جمهور تاکید کرد: قدم دوم در بودجه سال آینده برای معیشت مردم و بخش‌هایی از جامعه است که حقوق ثابت از جمله حقوق‌بگیران شاغل، بازنشسته و مستمری‌بگیران هستند و دولت تصمیم‌گرفته حقوق شاغلان، بازنشسته‌ها و مستمری‌بگیران را سال آینده ۲۰ درصد افزایش دهد تا باری که بر دوش مردم قرار گرفته است، مخصوصا آنهایی که حقوق ثابت دارند، کاهش پیدا کند.
رئیس‌جمهوری با اشاره به اختصاص بسته‌های حمایتی برای اقشار نیازمند جامعه و با تاکید بر اینکه مردم باید بدانند که دولت هم به فکر است و هم همه توان خود را به‌کار خواهد بست، گفت: تصمیم گرفتیم اقدامات جبرانی یا حمایتی را برای تامین کالاهای ضروری انجام دهیم که پرداخت آن یک‌بار انجام گرفت و امیدوارم یک نوبت دیگر هم تا پایان سال انجام دهیم و سال آینده هم این روند ادامه خواهد داشت. روحانی در ادامه سخنان خود از «تولید» به‌عنوان مساله دوم یاد کرد و با بیان اینکه تولید امروز در بعضی از بخش‌ها با مشکل مواجه است، افزود: تولید هم از نظر میزان کالا در بازار و هم برای صادرات و هم برای اشتغال کشور بسیار مهم است.
رئیس‌جمهور مشکل امروز تولید در کشور را به‌خاطر مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای دانست و با ارائه آماری در این زمینه گفت: در هشت ماه امسال ۵/ ۳۱ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشتیم که نسبت به پارسال حدود ۱۳ الی ۱۴ درصد بیشتر بوده است وواردات نیز حدود ۱۲ درصد نسبت به مشابه پارسال کاهش یافته است پس تراز ما نزدیک ۹/ ۱میلیارد دلار مثبت بوده و از یک نظر خوشحال‌کننده است. روحانی گفت: وقتی واردات کاهش پیدا می‌کند، در بخش مربوط به کالاهای مصرفی عمدتا با کاهش مواجه می‌شویم که معمولا خیلی مشکل ایجاد نمی‌کند، اما در بخش کالاهای واسطه‌ای که در آنجا سرمایه‌گذاری می‌شود باید مراقبت کنیم.
رئیس‌جمهور اشتغال را به‌عنوان سومین اقدام مورد تاکید قرار داد و گفت: سازمان برنامه و بودجه مکلف شد که با تمام دستگاه‌های اجرایی بتواند با یک توافقی که بین هم مبادله می‌کنند برای اشتغال سال آینده، یک حرکت بهتری داشته باشیم. در این راستا بخشمسکن بار سنگینی بر دوش گرفته است. روحانی افزود: در بخش مسکن، وزیر مسکن راه و شهرسازی قول داده که در دو سال آینده ۴۰۰ هزار واحد مسکونی برای بازسازی بافت‌های فرسوده و یا ایجاد مسکن و ۵۰۰ هزار برای تکمیل آنها، مجموعا ۹۰۰ هزار واحد اقدام کند، این اقدام برای اشتغال و صنعت مسکن تاثیرگذار خواهد بود. روحانی ابراز امیدواری کرد که با تلاش نمایندگان مجلس، بودجه در بهمن‌ماه برای تدوین آیین‌نامه‌ها در اسفند و همچنین اجرای آن برای سال آینده از مجلس به دولت ارسال شود.
تنش بودجه‌ای
البته جلسه دیروز برای حسن روحانی جلسه‌ای آرام و بدون‌تنش نبود؛ او در ابتدای ورود به صحن علنی تا زمانی که لایحه را به علی لاریجانی رئیس مجلس تقدیم کرد، با هیاهوی نمایندگان خوزستان، اصفهان، کهکیلویه بویراحمد و چهارمحال بختیاری روبه‌رو بود؛ نمایندگانی که برای موضوع آب در استان‌های خود، در برخی دقایق حتی سخنرانی حسن روحانی را قطع کردند که البته با واکنش انتقادی علی لاریجانی نیز روبه‌رو شدند.
پس از ورود رئیس‌جمهور به صحن علنی تعداد زیادی از نمایندگان استان‌های خوزستان و اصفهان، اطراف رئیس‌جمهور جمع شدند؛ قاسم ساعدی رئیس مجمع نمایندگان خوزستان و حیدرعلی عابدی نماینده مردم اصفهان خطاب به رئیس‌جمهور و خطاب به یکدیگر با صدای بلند صحبت می‌کردند تا آنکه با وساطت اعضای هیات‌رئیسه مجلس، رئیس‌جمهور توانست از میان نمایندگان معترض خارج شده و در جایگاه سخنرانی قرار گیرد. سخنرانی رئیس‌جمهور آغاز شد، اما تعدادی از نمایندگان خوزستان در اعتراض به تصمیم اخیر رئیس‌جمهور در خصوص آب اصفهان وسط صحن تجمع کردند. هدایت‌الله خادمی نماینده مردم ایذه در مجلس، سیدراضی نوری نماینده مردم شوشتر، عباس پاپی‌زاده نماینده مردم دزفول، محمدیان نماینده رامهرمز، ساعدی نماینده مردم دشت آزادگان، ناصری‌نژاد نماینده مردم شادگان و کعبی نماینده آبادان در این تحصن حضور داشتند.
سرانجام پس از حدود نیم ساعت با رایزنی‌های اعضای هیات‌رئیسه، نمایندگان خوزستان به تحصن خود پایان دادند، اما هدایت‌الله خادمی نماینده ایذه و مجید ناصری‌نژاد نماینده شادگان همچنان به تحصن خود ادامه دادند. در این میان جدال نمایندگان خوزستان و اصفهان بالا گرفت و روحانی که در جایگاه سخرانی ایستاده بود خطاب به نمایندگان تجمع کننده گفت: مشکل آب، مشکل همه کشور است. جلسات شورای‌عالی آب را افزایش خواهیم داد. وقتی دولت اعلام می‌کند جایی باید احیا شود به معنای بی‌توجهی به سایر حوزه‌ها نیست. وظیفه دولت نسبت به همه استان‌ها مساوی است. همانقدر که زاینده‌رود مهم است، کارون هم مهم است. همانقدر که به دریاچه ارومیه اهمیت می‌دهیم دریاچه هامون نیز برای ما اهمیت دارد. رئیس‌جمهور خطاب به تجمع‌کنندگان، گفت: دولت متعلق به یک استان و محله نیست. دولت خادم همه ملت ایران است. او گفت: راجع به کارون اقدامات مهمی انجام داده‌ایم. کارون رودخانه حیات ملی است. این رودخانه، ما را به خلیج‌فارس متصل می‌کند. نگران این مساله نباشیم. ما به فکر همه استان‌ها خواهیم بود. همزمان با افزایش اعتراضات نمایندگان خوزستان که سبب شده بود صدای روحانی به درستی شنیده نشود، علی لاریجانی خطاب به آنها متذکر شد که «نظم جلسه را رعایت کنید. اعتراض باید از مسیرش باشد.»
فرصت ۱۵ روزه کمیسیون‌های تخصصی
همچنین پس از ارائه بودجه از سوی حسن روحانی، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: طبق آیین‌نامه ما امروز بودجه را به کمیسیون‌های تخصصی می‌دهیم تا در اختیار نمایندگان قرار گیرد. کمیسیون‌های تخصصی نیز ۱۵ روز فرصت بررسی لایحه بودجه را دارند و باید پس از آن گزارش خود را به کمیسیون تلفیق تقدیم کنند. رئیس مجلس افزود: همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی ۱۰ روز فرصت دارند که نظراتشان در مورد بودجه سال آینده را به کمیسیون‌های تخصصی ارائه دهند. سپس نظرات نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی باید در کمیسیون تلفیق مورد بررسی قرار گیرد.
