صنعتگران معتقدند دست‌اندازهای صادراتی تنها با باز کردن زنجیره‌هایقوانین و مقررات نامتوازن مرتفع خواهد شد. فعالان صنعت فولاد در دولت و بخش‌خصوصی در دومین جلسه کمیته راهبردی نهمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران که به ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد»برگزار می‌شود، فرصت‌ها و چالش‌ها در شرایط جدید را مورد بررسی قرار دادند.
کارنامه صادراتی فولادسازان اگرچه در نیمه اول امسال از رشد صادرات فولاد حکایت دارد، اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این روند رو به رشد در نیمه دوم سال‌جاری با همان شتاب ادامه نداشته است. فعالان صنعت فولاد در ترسیم چشم‌انداز صادرات فولاد در نیمه دوم امسال، دو عامل داخلی و بیرونی را در افت رشد صادرات فولاد موثر می‌دانند. به اعتقاد آنها از یکسو دلیل این افت به قوانین دست‌وپاگیر صادراتی سیاست‌گذار گره خورده و از سوی دیگر تحریم‌های جدید بین‌المللی هستند که تولیدکنندگان فولاد را با چالش‌های صادراتی مواجه خواهد کرد. حال در دومین نشست کمیته راهبردی «نهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» شاخص‌ترین چالش‌های صنعت فولاد و فعالان این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. در این نشست جعفر سرقینی «معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت»، خداداد غریب‌پور «رئیس هیات عامل ایمیدرو ومعاون وزیر صنعت، معدن و تجارت»، مصطفی موذن‌زاده، سیدحسین هاشمی، محمد ناظمی هرندی «مدیر روابط‌عمومی فولاد مبارکه»، محمود اسلامیان، محمدرضا بهرامن «رئیس خانه معدن ایران»، محمد ابکا «مدیر عامل شرکت فولاد تکنیک»، محمود نوریان «مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو»، ناصر تقی‌زاده «مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل گهر»، مهرداد اکبریان «رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران»، رضا اشرف سمنانی «مشاور مدیرعامل شرکت میدکو»، بهرام شکوری «رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران»، فاضل لنکرانی «رئیس هیات مدیره شرکت ایریتک»، نادر سلیمانی «مدیرعامل فولاد غرب آسیا»، هومان خواجه نصیری مشاور امور صنایع معدنی، احمد دوست حسینی، علیرضا بختیاری «مدیرمسوول گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد» و سروش فولادچی «دبیر همایش» حضور داشتند. نهمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار در محور‌های «لزوم توجه به توسعه پایدار زیرساخت‌ها (آب، برق، جاده، ریل و...)»، «تکنولوژی‌های نوین، بازیافت، آلیاژها و بهینه‌سازی هزینه‌های تولید»، «لزوم توسعه اکتشاف و استخراج به‌منظور تکمیل چرخه تولید فولاد»، «فرصت‌ها و چالش‌های صادرات و فروش داخلی سنگ‌آهن و محصولات نهایی فولادی»، «چالش‌های نرخ ارز و اثر آن بر روند تولید، عرضه و تقاضا»، «سرمایه‌گذاری، رشد و توسعه»، «منابع انسانی، آموزش و توانمندسازی، افزایش بهره‌وری» و «آب، انرژی، محیط‌زیست» برگزار خواهد شد.
تصویر صنعت فولاد
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد صنایع فلزی نماد پیشرفت و صنعتی بودن کشورهاست و در طول برنامه‌های توسعه اقتصادی کشورها، توسعه صنایع فلزی از اهمیت خاصی برخوردار بوده، اما کاهش مصرف سرانه فولاد و کاهش صادرات نگرانی فعالان این بخش را به همراه داشته است. جعفر سرقینی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت درخصوص کاهش صادرات فولاد گفت: متاسفانه در نیمه دوم سال همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، صادرات فولاد کاهش داشته است. اگر با همین روند پیش برویم، بعید است که به صادرات ۹ میلیون تن فولاد دست یابیم. این در حالی است که پیش‌بینی شده بود امسال ۱۲ میلیون تن صادرات فولاد محقق شود. اکنون صادرات در این حوزه آزاد شده و دیگر مشروط نیست و هر کسی که در حوزه فولاد فعالیت دارد می‌تواند صادرات داشته باشد. اما این موضوع کفایت نمی‌کند. کارخانه‌ها اکنون به مرحله دپو کالای خود نزدیک شده‌اند. در ادامه خداداد غریب‌پور، رئیس هیات عامل ایمیدرو عنوان کرد: در سه ماه آخر امسال ظرفیت تولید فولاد به‌دلیل اینکه ساخت‌وسازها تحت تاثیرسرما قرار می‌گیرد و فعالیت‌های بخش مسکن کمتر می‌شود، پیش‌بینی ما این است که ظرفیت تولید فولاد مناسب نخواهد بود. از دیدگاه من در سمینار آتی، تمرکز باید روی مواردی باشد که راهگشا باشد. تولید داخل به پارامترهای داخلی باز می‌گردد که در نتیجه آن باید بودجه‌های عمرانی افزایش پیدا کند و بخش مسکن از رکود خارج شود. اما به لحاظ بودجه، شرایط ما شرایط بسیار خاصی است. زیرا امروز ما تحریم هستیم و مانند سابق نمی‌توانیم جایی برای مانور داشته باشیم. هر کدام از شرکت‌های بزرگ ما در زمینه فولاد، باید در این سمینار موارد خود را مطرح کنند تا برای خروج از این وضع راهی پیدا کنیم.
سیدحسین هاشمی نیز در این نشست با اشاره به وضعیت موجود در کشور عنوان کرد: یکی از مسائلی که اکنون در کشور مطرح است، حفظ وضعیت تولید مخصوصا در صنایع پایین‌دستی فولاد است. صنایع پایین‌دست فولاد به دلیل اینکه در شهرهای کوچک به‌صورت گسترده وجود دارند اگر آسیب ببیند به لحاظ امنیتی و اشتغال با مشکلاتی مواجه خواهیم شد. به همین دلیل در این همایش باید به این صنایع توجه شود. اما نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، بحث منابع ریالی است. بنابراین باید این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که چه کاری انجام دهیم که منابع ریالی که مورد نیاز واحدهای تولیدی هستند نیز با مشکل مواجه نشود تا حداقل نیاز اولیه آنها مغفول نماند.
مصطفی موذن‌زاده نیز در ادامه اظهار کرد: موضوع قابل‌توجه این روزهای فعالان اقتصادی این است که هم صادرات می‌کنند و هم باید ارزش‌افزوده آن را بپردازند. اما اخیرا زمزمه‌هایی ایجاد شده مبنی بر اینکه اگر فعال اقتصادی بخواهد ارز را به صرافی‌ها بفروشد، صراف‌ها می‌گویند در سیستم مالیاتی این فرآیند آغاز شده که خرید و فروش داخلی مشمول ارزش‌افزوده می‌شود. این موضوع برای صادرکنندگان بسیار خطرناک است. مضاف بر این قیمت حمل‌ونقل هم افزایش پیدا کرده که در نتیجه آن هزینه‌های صادراتی نیز روند صعودی به خود گرفته‌اند. با این حال فرآیند صادرات هم از لحاظ قیمت‌های جهانی و هم از لحاظ قیمت‌های حمل و نقل تحت فشار است. دولت باید قوانین دست‌وپاگیر را از سر راه تولیدکنندگان بردارد و قوانین صادراتی را مقداری راحت‌تر کند.
رضا اشرف سمنانی، مشاور مدیرعامل شرکت میدکو نیز در این نشست به چالش‌های صادراتی اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد با وجود چالش‌هایی که در بخش صادرات وجود دارد، باید به دنبال کیس‌های خاصی بود. اما موضوع دیگری که باید مطرح شود، بحث تهاتر است. سال‌های سال ما فولاد را با گاز تهاتر می‌کردیم و هیچ بانکی درگیر تعاملات نمی‌شد. به نظر می‌رسد باید موضوع تهاتر را بیشتر توسعه دهیم و از سیستم مالی کنار بکشیم. از سوی دیگر باید یکسری حمایت‌ها شود تا با وارد کردن برخی شوک‌ها بتوان این وضعیت را کنترل کرد. برخی از امتیازها را می‌توان در پروسه‌های کوتاه‌مدت مثلا سه‌ماهه به صادرات داد. این موضوع یک اثرروانی مثبت به جا خواهد گذاشت. به‌طور مثال برای بحث‌های حمل‌ونقل می‌توان امکاناتی را تخصیص داد. زیرا حمل و نقل در شرایط فعلی بسیار گران است. محمود نوریان، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز در این نشست گفت: در حال حاضر مشکلی که وجود دارد، بحث تعهدات ارزی است که بعضا سه ماه وقت تعیین کرده‌اند. این در حالی است که بسیاری از خریدهایی که انجام می‌شود بعضا بیش از سه ماه زمان نیاز دارد مخصوصا برای الکترود.
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران هم اظهار کرد: درمورد وضعیت حمل و نقل با کشتیرانی صحبت کردیم که چرا افزایش قیمت ناگهانی را در حالی که ما برگشت کالا نداریم اعمال کرده‌اند. این مشکلات عمدتا به دلیل بخشنامه‌های جدید دولت است. آنها می‌گفتند ما مجبور هستیم و راه دیگری نداریم. زیرا یک مسیر را کشتی‌ها با بار می‌روند و در راه برگشت خالی هستند که هزینه‌زاست. یکی دیگر هم بحث سوخت آنهاست که می‌گویند ما مجبور هستیم سوخت خود را از جاهای دیگری تامین کنیم زیرا با محدودیت‌های سوختی مواجهیم. اگر ما بتوانیم بدون انتقال ارز، واردات را مدیریت کنیم و بتوانیم واردات و صادرات را همزمان داشته باشیم، قطعا در قیمت حمل و نقل تاثیرگذار خواهد بود. بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران هم در این نشست گفت: من فکر می‌کنم دولت دست از سر صادرات و تولیدکنندگان بردارد، بسیاری از مشکلات به خودی خود حل خواهد شد. مگر تا دیروز پیمان‌سپاری ارزی نبود، ارز وارد کشور نمی‌شد؟ واقعیت این است موانعی که ایجاد کرده‌اند باعث بروز چنین مشکلاتی شده است. بانک مرکزی و وزارت صمت باید تولیدکننده را رها کنند تا مشکلات حل شود. اکنون در پیمان‌سپاری ارزی و هزینه‌های حمل‌ونقل با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم. در بودجه درآمدهای مالیاتی را افزایش داده‌اند، اگر جلوی فرارهای مالیاتی را بگیرند مشکلی نیست اما فشار روی تولیدکنندگان می‌گذارند تا مالیات بگیرند. جالب است در این شرایط که تمام هزینه‌ها افزایش پیدا کرده است، میزان مالیات‌ستانی از تولیدکننده نیز روند صعودی گرفته است. در این شرایط اگر موانع داخلی از میان برداشته شود، تحریم‌های خارجی خیلی فشار نمی‌آورد.
ناصرتقی‌زاده، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر هم گفت: شرکت‌های ما صادرات‌محور نیستند و تنها بخش جزئی از تولید خود را صادر می‌کنیم. برای عمده کارخانه‌های ما باید قطعات خریداری شود و یا اینکه خرید ماشین‌آلات و وام‌های ارزی نیاز است. به هر ترتیب باید این چرخ بچرخد که ما بتوانیم پولی دربیاوریم. مساله دوم این است که آسیب‌پذیرترین شرکت‌ها در دوران تحریم‌ها ما هستیم. اکنون ما حدود ۲۰۰ هزارتن کالای دپو داریم و نمی‌توانیم بیشتر از یک ماه نگه داریم. آهن‌اسفنجی هم معمولا محصولی است که صادرکننده از ما خریداری نمی‌کند، مگر اینکه قرارداد سالیانه ببندیم. بحث بعدی این است که ما شرکت‌هایی خصولتی هستیم و خصوصی نیستیم که هر تصمیمی که دلمان خواست بگیریم. زمانی که تولید فولاد کاهش می‌یابد ما به‌شدت آسیب‌پذیر می‌شویم. باید تدابیری برای این شرکت‌ها انجام شود و صادرات اکنون ریسک دارد.
مهرداد اکبریان نیز با اشاره به چالش‌های صادراتی اظهار کرد: فرمول دولت برای بازگشت ارز صادراتی و مباحث دیگری که مطرح است شتاب کار ما را گرفته و کند شده‌ایم. باید توازن ایجاد شود. ما باید کاری کنیم که فعالانی که در این حوزه کار می‌کنند، حداقل روی کاغذ اعدادشان با یکدیگر بخواند. چرا باید هزینه‌های صادرات به دلیل سیاست‌های دولت اینقدر افزایش یابد؟ پیشنهاد من این است که عوارض صادرات را برای سال بعد حذف کنیم زیرا ما در نیما حفظ توازن می‌کنیم. خیلی از معادن به این فکرند که آیا سال بعد می‌توانند فعالیت داشته باشند یا نه. ما نگران از دست رفتن بازارهای هدف برای فروش فولاد هستیم. محمد ناظمی هم در این نشست گفت: گرفتاری‌های ما اکنون در ثبت سفارش است و خیلی از اقلامی که حتی خریداری هم شده است، به دلیل مشکلات ثبت‌سفارش، به کارخانه نرسیده است و همین موضوع می‌تواند فرآیند تولید را مختل کند. در بحث فروش نیز با بازگشت ارز مشکلاتی وجود دارد. اگر بخواهیم دستاوردهای ارزشمندی از این همایش کسب شود، باید در دو حوزه تمرکز کنیم. باید بین بنگاه‌ها با همدیگر اشتراک‌گذاری کنند. هومان خواجه نصیری نیز در این نشست پیشنهاد داد اسم همایش به چشم‌انداز زنجیره صنعت فولاد تغییر یابد.
در ادامه احمد دوست‌حسینی نیز گفت: برخی‌ها می‌گویند این تحریم‌ها کوتاه‌مدت است و زمستان سختی است که می‌گذرد. اما در این سمینار باید بررسی شود که اگر تحریم‌ها سخت و طولانی‌مدت بود، چه باید کرد. وقتی می‌گویم قیمت‌های صادراتی به دلیل مشوق‌های صادراتی غیرواقعی اظهار شده است و آن طرف هم می‌گویم ارز صادراتی حتما برمی‌گردد، باید همه گروه‌ها را مدنظر قرار دهیم تا جو منفی شدیدی علیه کسی راه نیفتد. باید ملاحظات در این سمینار بین‌المللی دیده شود. محمد ابکا نیز با اشاره به اینکه مخاطبان ما در این سمینار سازمان‌های دولت و فعالان بخش‌خصوصی فولاد هستند، گفت: عمده‌ترین مسائل امسال، مسائل اقتصادیو صادراتی بود. در جلسات به این نتیجه رسیدیم که پکیج سمینار امسال را سه مولفه‌ای در نظر بگیریم. یک وجه کلان اقتصادی بررسی شود و دو وجه دیگر بحث‌های صادراتی و کلان فولادی است. محمود اسلامیان نیز عنوان کرد: تحریم‌های آمریکا با این عنوان که نارضایتی ایجاد کنند شکل گرفته است. بحران‌های اقتصادی یک وسیله‌ای است که تعادل را در کشور برهم زنند، بنابراین پیشنهاد من این است که یک کارگروهی توسط وزارت صمت تشکیل شود تا قبل از برگزاری سمینار به یک جمع‌بندی برسیم و متناسب با این تهدیدها بسترسازی کنیم. نادر سلیمانی نیز در این نشست پیشنهاد داد که بحث این سیمنار روی این باشد که چگونه صادرات را توسعه دهیم. اگر روند رشد این موضوع فراهم شود بحث صادرات به یک ارزش تبدیل می‌شود. در این میان وزارت صمت در این مسیر نقش مهمی دارد.
