در ایران معادن بسیار زیادی از سنگ مرمریت و مرمر وجود دارد. این معادن در استانهایی از جمله اصفهان، آذربایجان شرقی، یزد، مرکزی، لرستان، فارس و ... وجود دارند و بسیاری فعال هستند و به فعالیت می پردازند.
انواع سنگ مرمریت
سنگ مرمریت را بر اساس میزان کربنات منیزیوم به زیرمجموعه‌های دیگری تقسیم می‌کنند. در زیر به چند تایی از این سنگهای مرمریت اشاره می‌کنیم:
- سنگ مرمریت کلسیتی
- سنگ مرمریت منیزیتی
- سنگ مرمریت دولومیتی
این گونه‌های دیگر به خاطر وجود ناخالصی به رنگ‌های سفید و روشن و تیره و رنگی مانند قرمز، قهوه‌ای، صورتی، کرم، سبز، خردلی و سیاه وجود دارند. تمام گونه‌های مرمریت از نظر میزان سختی شبیه به هم هستند. به خاطر اینکه مقاومت چندان بالایی ندارند، از روش سیم برش روی آنها استفاده می‌کنند.گونۀ دیگری از مرمریت‌ها هستند که به از نظر ویژگی‌ها و روش تشکیل مثل باقی مرمریت‌ها هستند، ولی در بحث سختی، به سنگ گرانیت و سنگ چینی نزدیک‌ترند. این سنگ‌ها به خاطر وجود خلل و فرج باید به صورت پر شده استفاده شوند. در گذشته برای پر کردن این سنگ‌ها از بتونۀ معمولی استفاده می‌شد. مواد تشکیل دهندۀ این بتونه، مل سیمکا و پودر سنگ بود. ولی امروزه برای این منظور از رزین استفاده می‌کنند.
تنوع معادن شناخته شده در ایران
- سنگهای مرمریت 54 درصد
- سنگ مرمر 1 درصد
- سنگهای چینی 15 درصد
- سنگهای تراورتن 10 درصد
- سنگهای گرانیت 20 درصد
در این نوشتار در سایت ماشین سازی هادی به بررسی مهمترین معادن سنگ مرمریت ومرمر ایران در استان اصفهان، آذربایجان غربی، لرستان،فارس ، یزد و مرکزی می‌پردازیم.
سنگ مرمر از کلمه یونانی marmorose به معنای درخشان نشات گرفته شده است. به طور کلی نام تجاری این سنگ در جهان اونیکس(onyx) به معنای درخشان و شفاف می باشد. در بازار بین الملل، مرمر به سنگ هایی گفته می شود که از لایه های با بلورهای روشن و شفاف ساخته شده باشند. و در علم زمین شناسی به این سنگ ها calcite banded گفته می شود.
سنگ مرمر از دگرگونی کدام سنگ به وجود می آید؟
مرمر یک سنگ دگرگونی آهکی است و از دگرگونی سنگ های آهکی به وجود می آید. کانی اصلی تشکیل دهنده مرمر کلسیت(caco3) می باشد که در سنگ های آهکی دیگری مانند لایمستون و تراورتن نیز وجود دارد.
سنگ مرمر (اونیکس) چگونه تشکیل می شود؟
زمانی که سنگ آهک تحت تاثیر فشار و دمای زیاد قرار بگیرد دگرگون شده و در نتیجه این فرآیند مرمر به وجود می آید.به طور کلی در مکان هایی که سنگ تراورتن استخراج می شود مرمر نیز قابل استخراج است زیرا سنگ تراورتن سنگی آهکی است که از دگرگونی آن می توان به سنگهای مرمر دست یافت. به این ترتیب می توان گفت سنگ مرمر در دهانه چشمه های آبگرم و یا غارها به وجود می آید. دیگر مواد معدنی تشکیل دهنده این سنگ علاوه بر کلسیت گرافیت،پیریت،میکاس ،دولومیت، آراگونیت و اکسید آهن می باشد.
یکی از تفاوت های مرمر با دیگر سنگ های ساختمانی مانند گرانیت و یا سنگ مرمریت این است که مرمر درست روی سطح زمین تشکیل می شود در صورتی مرمریت و گرانیت در اعماق زمین به وجود می آیند.این نوع سنگ از رسوب چشمه های آب گرم غنی از کانی کلسیت تشکیل می شود. فرآیند تشکیل آن به این صورت است که هنگام رسیدن آب به دهانه چشمه مواد معدنی درون آن رسوب کرده و پوسته ای از بلورهای کلسیت را ایجاد می کند.
حال تفاوت در میزان جریان آب، موجب ایجاد تغییراتی در میان لایه ها شده و ناخالصی هایی را در مرمر ایجاد می کند که موجب ایجاد انواع مختلف مرمر می گردد. اما سنگ مرمر در خالص ترین حالت ممکن خود(۹۹% کلسیت) بسیار سفید و شفاف است. البته به راحتی با مواد معدنی دیگر به صورت رگه و یا موج ترکیب می شود. تنوع رنگی این سنگ براساس میزان نوع و میزان ناخالصی ها به وجود می آید.
معادن مرمر و مریت در ایران
همانطور که در ابتدای مقاله نیز گفتیم معادن مرر و مرمریت در ایران در استانهای مختلفی وجود دارند که به فعالیت معدنی می پردازند. استان هایی مانند اصفهان و آذربایجان شرقی از بیشترین معادن مرمر و مرمریت برخوردار هستند.
استان اصفهان
این استان دارای مهمترین معادن سنگ ایران است و دارای معدن سنگ مرمر ومرمریت می‌باشد که در بین استانهای کشور بالاترین تعداد معدن از این نوع سنگ را دارا می‌باشد. از جمله مزیتهای سرمایه گذاری در صنعت سنگ اصفهان می‌توان به دسترسی مناسب این استان به دیگر استانهای کشور و همچنین مدیران با تجربه آن اشاره‌کرد.
استان آذربایجان شرقی
این استان سالانه بیش از ۴۰۰۰ تن از انواع سنگهای ساختمانی را تولید می کند و سنگهای معادن آن دارای تنوع و کیفیت بالایی می‌باشند .در این استان حدود ۴۴۰ معدن که دارای پروانه بهره برداری می‌باشند یافت می‌شود و به طور تقریبی یک دوم از این تعداد مربوط به معادن سنگ ساختمانی می‌باشد. سنگ مرمر، مرمریت از جمله سنگهای استخراج شده از این استان می‌باشند.که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران می باشد
آذرشهر مهمترین و معروف‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی در صنعت سنگ ساختمانی است که با دارا بودن تراورتن‌های سرخ رنگ در جهان دارای شهرت می‌باشد. شهرستان آذرشهر دارای ۴۰ معدن فعال می‌باشد و از این نظر یکی ازمراکز مهم تولید سنگ در کشور به شمار می‌آید.
استان لرستان
این استان حدود یک چهارم از منابع سنگ ساختمانی کشور را دارا می‌باشد لذا جزو استانهای مهم در صنایع سنگ ایران به شمار می‌رود.که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران می باشد. معادن سنگهای مرمریت و چینی این استان حدود ۷۰ عدد می‌باشند و از این نظر دارای بیشترین تعداد معدن در میان استانهای کشور می باشد.
استان فارس
حدود ۱۵ درصد از سنگهای استخراج شده در استان فارس شامل سنگهای چینی و مرمریت می‌باشد.که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران می باشد. ۳۹۸ سنگبری فعال در استان فارس وجود دارد که به طور کلی حدود ۱۰ درصد از سنگبری‌های کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد همچنین این استان به دلیل کیفیت سنگی که ارائه می‌دهد حدود ۳۰ درصد از صادرات سنگ ساختمانی کل کشور را از آن خود کرده است.
استان یزد
سنگهای معادن این استان دارای تنوع بسیار زیادی می‌باشند و بیشتر معادن آنها مربوط به معادن مرمریت و چینی است. سالانه حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن سنگ از معادن ایران استخراج می‌شود که استان یزد چیزی در حدود یک سوم این تولیدات را را در در زمینه استخراج سنگهای ساختمانی به خود اختصاص می‌دهد .
استان مرکزی
این استان بیشترین تعداد معادن سنگ ساختمانی فعال به خودش اختصاص داده است و در حال حاضربخش مورد توجهی از سنگ مرمریت ومرمر مورد نیاز کشور را استان مرکزی تامین می‌کند و جزء مهمترین معادن سنگ ایران به شمار می‌رود .مانند : دلیجان که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران می باشد.
مقایسه کیفیت سنگ مرمر و مرمریت در استان های مختلف
سنگ های تزئینی ایران از نظر تنوع رنگ، ساختار و مقاومت فیزیکی در دنیا کم نظیرند. اما کیفیت سنگ مرمر و سنگ مرمریت تولیدی در هر استان، تحت تأثیر عواملی مثل ترکیب زمین شناسی، میزان ناخالصی ها و روش استخراج، متفاوت است. در این بخش به بررسی این تفاوت ها می پردازیم.
کیفیت سنگ مرمر استان خراسان جنوبی
استان خراسان جنوبی یکی از قطب های اصلی تولید سنگ مرمر در ایران است. به ویژه مرمر سبز قروه و مرمر سفید خور شهرت زیادی دارند. این سنگ ها از نظر بافت کریستالی بسیار یکنواخت، شفاف و بدون رگه های تیره هستند. همین ویژگی ها باعث شده که در بازارهای خارجی، خریداران سنگ های لوکس به دنبال مرمر این منطقه باشند.
ویژگی های سنگ مرمریت فارس و اصفهان
سنگ های این مناطق معمولاً رنگ های روشن (کرم، سفید، طوسی) دارند و به دلیل سطح صاف و قدرت ساب پذیری بالا، برای کف پوش، دیوارپوش و پروژه های لوکس به کار می روند. مرمریت دهبید به خصوص از نظر تراکم و جذب آب پایین، در سطح جهانی شناخته شده و قابلیت صادرات دارد.
مرمر آذربایجان غربی؛ طرح های خاص و کمیاب
در شمال غرب کشور، استان آذربایجان غربی با تولید مرمر صورتی، سبز و پرتقالی جایگاه خاصی دارد. رگه های خاص این مرمرها باعث شده که در پروژه های دکوراتیو داخلی، مخصوصاً در نورپردازی و طراحی کلاسیک، طرفداران زیادی داشته باشند. این مرمرها اغلب نیمه شفاف اند و قابلیت عبور نور دارند که یک مزیت مهم در بازار محسوب می شود.
هر استان ویژگی خاصی در تولید سنگ مرمر و مرمریت دارد، اما آن چه کیفیت نهایی را تعیین می کند، نحوه استخراج و فرآوری است. ماشین سازی هادی با طراحی خطوط خردایش و پولیش مخصوص سنگ های تزئینی، به بهره برداری بهینه از این منابع کمک می کند.
چالش ها و ظرفیت های توسعه معادن مرمر و مرمریت در ایران
با وجود ذخایر عظیم سنگ مرمر و سنگ مرمریت در ایران، این صنعت با چالش های متعددی روبه رو است. از طرفی، ظرفیت های بالایی برای رشد وجود دارد که در صورت مدیریت صحیح، می تواند جایگاه ایران را در صادرات جهانی ارتقا دهد. در ادامه چالش ها و ظرفیت های توسعه معادن مرمر و مرمریت در ایران مورد بررسی قرار گرفته است:
ضعف در تکنولوژی فرآوری
بسیاری از معادن ایران هنوز از دستگاه های قدیمی و غیراتوماتیک برای برش، ساب و کالیبراسیون استفاده می کنند. این موضوع هم باعث اتلاف منابع می شود، هم کیفیت نهایی سنگ کاهش می یابد. ورود ماشین آلات مدرن با کنترل دیجیتال می تواند دقت فرآوری را تا چند برابر افزایش دهد.
مشکلات زیرساختی در حمل و نقل و صادرات
اکثر معادن سنگ مرمر و مرمریت در مناطق کوهستانی و صعب العبور قرار دارند و نبود جاده مناسب، هزینه حمل و نقل را بالا می برد. از طرف دیگر، در بسیاری از استان ها امکانات انبار، بارگیری و ارسال کانتینرهای صادراتی محدود است. از این رو، برخی معادن نمی توانند مستقیماً به بازار جهانی وصل شوند و مجبورند از واسطه ها استفاده کنند که سود نهایی را کاهش می دهد.
نبود برندینگ و بازاریابی جهانی
با وجود اینکه سنگ های مرمر، مرمریت و گرانیت ایران کیفیت بسیار بالایی دارند، در سطح جهانی به نام ایران شناخته نمی شوند و بسیاری از سنگ ها از طریق کشورهای دیگر مثل ترکیه یا چین وارد بازار اروپا می شوند. نبود یک برند ملی قوی، باعث از بین رفتن فرصت های صادرات مستقیم شده و حضور ایران را در بازار جهانی کمرنگ نگه داشته است.
فرصت توسعه در استان های کمترشناخته شده
استان هایی مانند سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، یا کهگیلویه و بویراحمد دارای ذخایر سنگی غنی هستند اما تاکنون اکتشاف و بهره برداری گسترده ای در آن ها انجام نشده است. سرمایه گذاری در این مناطق می تواند هم اشتغال زایی ایجاد کند و هم ظرفیت تولید کشور را افزایش دهد.
اگر چالش ها مدیریت شود، ایران می تواند یکی از قطب های اصلی صادرات سنگ های تزئینی مانند سنگ مرمر، مرمریت و گرانیت در دنیا باشد. در این مسیر، ماشین سازی هادی با ارائه تجهیزات پیشرفته برای استخراج و فرآوری، نقش مهمی در شکوفایی این ظرفیت ها دارد.
نتیجه گیری
بخش قابل توجهی از معادن مرمر و مرمریت در کشور ایران قرار دارد. از میان معادن متعدد در شهرهای مختلف، استان های لرستان، مرکزی، یزد و کرمان به ترتیب دارای بیشترین معادن سنگ مرمریت هستند. سایر استان-ها نیز مانند خراسان، هرمزگان و فارس هم از تعدادی معادن مرمر و مرمریت برخوردارند. بنابراین با بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران آشنا شدیم.
منبع: StoneContact