فشار قیمتی به فروش عمده
دنیای اقتصاد : جدیدترین آمار بانک مرکزی از تورم تولیدکننده حکایت از ثبت دو رکورد در انبساط قیمت‌ها در اولین حلقه زنجیره عرضه دارد. بر مبنای گزارش بانک مرکزی نرخ تورم ماهانه تولیدکننده در مهرماه سال‌جاری به ۵/ ۱۱ درصد رسیده‌است. این رقم بیشترین تورم ماهانه به ثبت رسیده در شاخص قیمت تولیدکننده طی سی سال گذشته پس از دی‌ماه سال ۱۳۸۹ است. اما نکته منحصربه‌فرد گزارش بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه به ثبت رسیده برای تورم شاخص قیمت درابتدای زنجیره عرضه است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در مهرماه سال‌جاری در حدود ۵۹ درصد بوده است.
این رقم بیشترین نرخ تورم نقطه‌به نقطه به ثبت رسیده در کارنامه اقتصاد ایران چه در ابتدای زنجیره عرضه و چه در انتهای زنجیره عرضه است. بانک مرکزی نرخ تورم میانگین تا شهریورماه سال‌جاری را معادل ۴/ ۲۲ درصد گزارش کرده است. این پارامتر قیمتی در مقایسه با ماه پیشین بیش از ۴ واحد درصد افزایش یافته است. با توجه به ماهیت پیش‌نگر نرخ تورم تولیدکننده می‌توان انتظار داشت نرخ تورم که در مهرماه سال‌جاری از باند سبقت خارج شده بود، در ماه‌های آتی بار دیگر وارد یک دوره پرشتاب شود.
رکوردزنی انبساط ماهانه قیمت‌ها
بانک مرکزی آینه آماری قیمت‌ها در اولین ایستگاه سمت عرضه را به‌روزرسانی کرد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی شاخص قیمت تولیدکننده در مهرماه سال‌جاری به رقم ۱۷۶ واحد رسیده است. به این ترتیب این شاخص قیمتی که انعکاس‌دهنده سطح قیمت‌ها در ابتدای زنجیره عرضه است، طی مهرماه سال‌جاری در مقایسه با ماه پیشین در حدود ۵/ ۱۱ درصد افزایش یافته است. نگاه به آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که این نرخ تورم بیشترین نرخ تورم ماهانه تولیدکننده به ثبت رسیده در ۳۰ سال گذشته پس از دی‌ماه سال ۱۳۸۹ است. بانک مرکزی نرخ تورم ماهانه تولیدکننده در دی‌ماه سال ۱۳۸۹ را معادل ۴/ ۱۵ درصد گزارش کرده بود. به این ترتیب مهرماه سال‌جاری با ثبت نرخ رشد قیمت ۵/ ۱۱ درصدی در ابتدای زنجیره عرضه، لقب دومین ماه پرتورم از منظر تورم پیش‌نگر را طی سی سال گذشته به خود اختصاص داده‌است. از آنجا که نرخ تورم تولیدکننده نرخ افزایش شاخص قیمت در ابتدای زنجیره عرضه را منعکس می‌کند، بخشی از افزایش قیمت‌ها در ابتدای زنجیره عرضه با اندکی وقفه و پس از اعمال اثر هزینه‌های جابه‌جایی و پخش خود را به صورت تورم مصرف‌کننده در انتهای زنجیره عرضه یعنی تورم مصرف‌کننده نشان خواهد داد. افزایش قابل‌ملاحظه نرخ تورم تولیدکننده در ماه‌های اخیر می‌تواند به معنای تصویر شدن پرسپکتیوی پرتورم در مسیر پیش‌روی شاخص قیمت مصرف‌کننده، در انتهای زنجیره عرضه باشد. البته این به این معنا نیست که روند تورم تولیدکننده با یک وقفه زمانی عینا در تورم مصرف‌کننده تخلیه شود؛ چراکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که اشتراک بالایی بین سبد مورد استفاده در محاسبه تورم تولیدکننده و تورم مصرف‌کننده است. بررسی‌های کارشناسانه نشان می‌دهد که میزان هم‌بستگی بین نرخ تورم تولیدکننده و نرخ تورم مصرف‌کننده در ایران بیشتر از میزان هم‌بستگی بین تورم تولیدکننده و تورم مصرف‌کننده پس از مقادیر مختلف وقفه‌زمانی است. علت این هم‌بستگی همزمان این است که در حدود نیمی از کالاهای سبد مصرف‌کننده و تولیدکننده عینا شبیه هم هستند یعنی اینکه در مورد بعضی از کالاها تورم ابتدای زنجیره عرضه نه با وقفه بلکه به سرعت در تورم تولیدکننده تخلیه خواهد شد. وضعیتی که تا حدودی در افزایش همزمان تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده طی ماه‌های تیر تا مهر سال‌جاری قابل‌مشاهده است.
تداوم حضور تورم ماهانه بالا
یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در گزارش منتشر شده از سوی بانک مرکزی، استمرار حضور تورم ماهانه در سطح بالاتر از ۵ درصد برای چهارمین ماه پیاپی است. نگاه به آمارهای پیشین بانک مرکزی نشان می‌دهد که پس از جنگ تحمیلی نرخ تورم ماهانه هیچ‌گاه برای بیشتر از دو ماه در سطوح بالاتر از ۵ درصد استمرار نداشته است. این در حالی است که طی چهار ماه منتهی به زمان گزارش شده نرخ تورم ماهانه گزارش شده برای شاخص قیمت تولیدکننده همواره بالاتر از ۶ درصد بوده است. شاخص قیمت‌ها طی بازه زمانی تیرماه تا پایان مهرماه سال‌جاری در حدود ۴۲ درصد رشد کرده است. این میزان افزایش تقریبا معادل با ۱۰ برابر افزایش شاخص قیمت‌ها در ۱۲ ماه منتهی به مهرماه سال گذشته است.
نگاه به آمار و ارقام ثبت شده در گزارش اخیر و گزارش‌های پیشین بانک مرکزی در رابطه با شاخص قیمت تولیدکننده نشان می‌دهد که سرعت افزایش قیمت‌ها در هفت ماه نخست سال‌جاری در حدود ۳۸ درصد بیشتر از سرعت افزایش قیمت‌ها در بازه زمانی مشابه طی سال گذشته بوده است. بر مبنای گزارش بانک مرکزی شاخص قیمت تولیدکننده در سال ۱۳۹۶ در حدود ۱۲ واحد رشد داشته است. این در حالی است که نرخ رشد ماهانه این متغیر در مهرماه سال‌جاری در حدود ۱۸ واحد بود. در صورتی که فرض کنیم ۵ ماه باقیمانده از سال‌جاری از الگوی افزایش قیمت مشابه با ۷ ماه نخست سال‌جاری پیروی کند در این صورت شاخص قیمت تولیدکننده در پایان سال‌جاری به بیش از ۲۱۰ واحد افزایش خواهد یافت. در صورت تحقق این سناریوی احتمالی نرخ تورم نقطه به نقطه ۷۹ درصدی در پایان سال‌جاری برای تولیدکنندگان به ثبت خواهد رسید.
هارمونی قله تورمی
گزارش بانک مرکزی علاوه‌‌بر ارائه تصویر کلی شاخص قیمت در ابتدای زنجیره عرضه، تغییرات شاخص قیمت در ۸ گروه مختلف را نیز بررسی کرده است. در این بین نرخ تورم در گروه «صنعت» به‌عنوان پروزن‌ترین گروه در محاسبه تورم تولیدکننده بیشتر از سایر گروه‌ها بوده است. بانک مرکزی نرخ ماهانه تورم تولیدکننده در گروه صنعت را معادل ۳/ ۱۴ درصد گزارش کرده‌است. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه در مهرماه سال‌جاری نیز معادل با حدود ۸۲ درصد گزارش شده است. پس از گروه صنعت نیز، گروه «حمل و نقل و انبارداری» که رابطه تنگاتنگی با بخش صنعت نیز دارد با ثبت تورم ۳/ ۱۱ درصدی بیشترین تورم ماهانه را به ثبت رسانده‌است. به‌نظر می‌رسد که یکی از دلایل این افزایش قابل‌توجه به نارضایتی و اعتصاب برخی از کامیونداران و رانندگان کامیون مرتبط باشد. در میان گروه‌های هشت‌گانه نرخ تورم در گروه «اطلاعات و ارتباطات» کمتر از سایر گروه‌ها بوده است. نرخ ماهانه در این گروه صفر درصد گزارش شده است. بانک مرکزی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه گروه اطلاعات و ارتباطات را نیز معادل با ۸ دهم درصد گزارش کرده است. به‌نظر می‌رسد که در بین گروه‌های هشت‌گانه گروه‌هایی که دولت نقش بیشتری در قیمت‌گذاری کالاها و خدمات عرضه شده دارد نرخ تورم تفاوت چشمگیری با تورم سایر گروه‌ها بوده است. بانک مرکزی نرخ تورم ماهانه در گروه اصلی خدمات را نیز معادل ۲/ ۷ درصد گزارش کرده است.