معدن سرب در طبیعت بسیار یافت می شود بخصوص در ایران بزرگترین معادن سرب وجود دارد.در این مقاله در سایت ماشین سازی هادی به معرفی بزرگترین معادن سرب ایران می پردازیم. سرب ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی با نشان Pb و عدد اتمی 82 وجود دارد. سرب ، عنصری سنگین ، سمی و چکش‌خوار است که دارای رنگ خاکستری کدری می‌باشد. هنگامیکه تازه تراشیده شده ، سفید مایل به آبی است، اما در معرض هوا به رنگ خاکستری تیره تبدیل می‌شود. از سرب در سازه‌های ساختمانی ، خازنهای اسید سرب ، ساچمه و گلوله استفاده شده و نیز بخشی از آلیاژهای لحیم ، پیوتر و آلیاژهای گدازپذیر می‌باشد. سرب سنگین‌ترین عنصر پایدار است.
معادن سرب ایران :
معدن سرب چاه خربزه
معدن سرب و روی مهدی آباد
معدن سرب منصور آباد
معدنسرب فرح آباد
معدن سرب دره زنجیر
معدن سرب انگوران
معدن سرب و روی عمارت
معدن سرب و روی لکان
معدن سرب و روی ایرانکوه
معدن سرب نخلک
معدن سرب و روی تكيه
معدن سرب و روی انجيره – وجين
معدن سرب و روی کوه سرمه
معدن سرب و روی شاهین
معدن سرب و نقره آهنگران
معدن سرب و روی نمار
معدن سرب و روی گوشفیل
معدن سرب و روی کوشک
معدن سرب و روی صالح پیغمبر
معدن سرب مهدی آباد
مجتمع معدنی سرب مهدی آباد با دارا بودن ذخائر قابل توجه، یکی از بزرگترین معادن سرب ایران و جهان است که مطابق قانون معادن به عنوان معدن بزرگ شناخته شده و پروانه بهره برداری آن به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ( ایمیدرو ) می باشد. بر این اساس و مطابق برنامه ریزی های صورت گرفته احداث کارخانجات فرآوری کنسانتره روی همراه با محصولات جانبی ( کنسانتره سرب و نقره ) و همچنین تجهیز و باطله برداری معدن در دستور کار قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی مجتمع معدنی مهدی آباد
کانسار سرب و روی مهدی آباد در فاصله ۱۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد واقع شده است.
تاریخچه معدن مهدی آباد ( معادن سرب ایران )
اولین فعالیت اکتشافی در معدن مهدی آباد در سال ۱۳۲۹ صورت گرفته است که منجر به بهره برداری از معدن کالامین به صورت زیرزمینی شد و تا سال ۱۳۳۷ حدود ۱۵ هزار تن سنگ کالامین با عیار ۳۵ % استخراج و بعد از تکلیس و رسیدن به عیار ۴۵% به خارج از کشور صادر گردید. پس از آن مجموعاً قریب به ۵۷۰۰۰ متر حفاری اکتشافی در ۲۱۵ گمانه در معدن مهدی آباد صورت گرفته است.
در سال ۱۳۷۲ جهت دسترسی به کانسار بخش مرکزی که کانساری سولفیدی است و در عمق ۱۵۰ متری واقع شده است، چاهی به عمق ۳۲۴ متر با مقطع دایره به قطر اولیه ۵/۴ متر حفر گردید. اما با توجه به هزینه های زیاد استخراج زیرزمینی و نیز تکمیل شدن اکتشافات دشت مرکزی و توجیه استخراج روباز کانسار مهدی آباد، فعالیت در این بخش در سال ۱۳۸۲ تعطیل شد و در حال حاضر آب مصرفی معدن از این بخش تامین می گردد.
در سال ۱۳۸۴ ، وزارت صنایع و معادن وقت پروانه بهره برداری معدن سرب و روی و باریت مهدی آباد را صادر نمود که هم اکنون پروانه بهره برداری این معدن به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران می باشد. بر این اساس و در سال ۱۳۸۵ عملیات باطله برداری ، استخراج و فروش مواد معدنی آغاز گردید و تاکنون نیز ادامه دارد که با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته جهت احداث کارخانجات شمش روی در ایران ، کنسانتره روی و همچنین فرآوری باریت در آینده شاهد فرآوری و ایجاد ارزش افزوده قابل توجهی در مجتمع معدنی مهدی آباد خواهیم بود.
زمین شناسی کانسار مهدی آباد
سه سازند زمین شناسی در کانسار مهدی آباد قابل جدایش است که این سازندها به ترتیب از نظر سن زمین شناسی از قدیم به جدید شامل سازندهای سنگستان ، تفت و آبکوه می باشد. کانه زایی در کانسار مهدی آباد در سنگ های کربناتی – دولومیتی سازند تفت به سن کرتاسه زیرین به وجود آمده است. در منطقه ۹ گسل مهم و قابل تشخیص وجود دارد که تاثیرگذارترین و مهم ترین آن ها گسل تپه سیاه در غرب کانسار می باشد.
کانی های سولفیدی در کانسار مهدی آباد شامل اسفالریت، گالن و باریت به همراه مقدار کمی پیریت، کالکوپیریت و کالکوسیت است. کانی های اکسیدی در این کانسار شامل اسمیت زونیت، هیدروزنسیت، همی مورفیت و سروزیت بوده و کانی های باطله شامل آنکریت، کلسیت، دولومیت، لیمونیت، هماتیت و کانی های رسی می باشد.معدن مهدی آباد جزء بزرگترین معادن سرب ایران است.
ذخایر معدن مهدی آباد
الف ) معدن سرب و روی:
در سال ۱۳۹۵ شرکت مهندسین مشاور کوشا معدن اقدام به بازنگری در برآورد ذخیره اقتصادی کانسار مهدی آباد و طراحی پیت بهینه آن پرداخت. این شرکت ذخیره زمین شناسی معدن را ۷۱۶ میلیون تن و میزان ذخیره قابل استخراج برابر با ۱۵۴ میلیون تن می باشد. پیت اصلی معدن ابعادی به طول ۱۹۰۳ متر، عرض ۱۴۳۳ متر و عمق ۳۴۰ متر خواهد داشت.
ب ) معدن باریت :
در سال ۱۳۹۲ تصمیم به بازنگری مجدد میزان ذخیره کانسار باریت و همچنین اصلاح طرح بهره برداری باریت گرفته شد که بر این اساس شرکت مشاورین معدن زمین با طراحی و برآورد ذخیره اقتصادی معدن باریت مهدی آباد ، ذخیره کانسار باریت BaSO4 را ۱۲۴ میلیون تن اعلام کردند.
ج ) معدن کالامین :
از اوایل سال ۱۳۸۹ به طور جدی فعالیت های استخراجی در شمال غربی کانسار مهدی آباد با هدف استخراج ۱,۸۴۹,۲۰۰ تن ماده معدنی با عیار متوسط روی ۱۸ تا ۲۰ درصد آغاز گردید اما با تکمیل اکتشافات و بررسی دقیق تر میزان ذخیره واقعی در سال ۱۳۹۱ توسط شرکت معدن زمین میزان ذخیره کالامین حدود ۳۲۲ هزار تن با عیار ۹.۵ در صد روی برآورد شد که عملاً ادامه کار از نظر اقتصادی در این بخش غیر ممکن شناخته شد.
نهایتاً در شهریور ۱۳۹۲ این معدن تعطیل شد و فعالیت ها در بخش مرکزی کانسار ادامه یافتند. به هر حال طی فعالیت های انجام شده در معدن کالامین با باطله برداری ۲۲۸۱۶۲۵ متر مکعبی حدود ۲۱۰ هزار تن ماده معدنی با متوسط عیار ۱۰% روی استخراج شد.
معدن سرب منصور آباد
معدن سرب و روی منصور آباد در یکصد کیلومتری جنوب غربی یزد – شیراز واقع شده است. این معدن در منطقه ای کوهستانی واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۲۵۰۰ متر است. معدن منصور آباد برای توليد كنسانتره های سرب و روی با ظرفيت ۳۰۰ تن خوراک ورودی در روز در سال ۱۳۵۷ احداث شده است. در سال ۱۳۷۵ كارخانه توسط شركت مهندسی كانی فراوران بازسازی و در سال ۱۳۹۲ با اجرای طرح توسعه ظرفيت آن به ۵۰۰ تن در روز افزايش پيدا كرد.
در این معدن سال ها عملیات بهره برداری از طبقات مختلف انجام شده است. مواد محتوی سرب و روی در مرحله اولیه تکوین در نتیجه تحولاتی که در محل صورت گرفته است به وجود آمده و عامل موثر در تشکیل مواد مزبور نفوذ محلول هایی بوده است که در اثر حرارت زیاد یک توده نفوذی گرانیت از اعماق زمین به محل تجمع جریان داشته است.
روند مواد معدنی ۲۰ تا ۴۵ درجه می باشد. واحدهای معدنی که عمدتاً از نوع کالامین، هستند، در چهار طبقه با احداث ۲ تونل افقی بر توده و یک تونل به طول ۱۰۰متر که به صورت شیبدار امتداد دارد، در حال اکتشاف و استخراج می باشد. جاده معدن در تمام طول سال قابل استفاده است.
این معدن با داشتن کارشناسان و مهندسین باتجربه و همچنین ماشین آلات و تجهیزات معدنی و آزمایشگاه مجهز، در زمینه های زیر فعالیت می کند :
فرآوری ( کانه آرایی ) مواد معدنی گوناگون در مقیاس صنعتی
خدمات كانه آرایی در مقیاس های آزمایشگاهی و نیمه صنعتی
طراحی، ساخت و نصب كارخانه های فرآوری مواد معدنی
خدمات مهندسی در زمینه اكتشاف و استخراج معادن
خدمات مهندسی در مطالعات امكان سنجی ذخایر معدنی
خدمات آزمایشگاهی در مورد تجزیه شیمیایی مواد معدنی
تهیه طرح های بهره برداری صنعتی و معدنی
خدمات پیمان مدیریت پروژه های مختلف معدنی و صنایع معدنی
معدن سرب و روی فرح آباد
معدن سرب و روی فرح آباد در شصت کیلومتری جنوب غربی یزد و در مسیر جاده یزد – شیراز بعد از روستای علی آباد واقع شده است. این معدن در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۳۰۰۰ متر است. کارهای اکتشافی در معدن فرح آباد از سال ۱۳۴۸ شروع شده است که آثار اکتشافات شدادی در چهار مکان مختلف آن دیده می شود.معدن فرح آباد یکی ازبزرگترین معادن سرب ایران است.
معدن سرب چاه خربزه
معدن سرب چاه خربزه در ۳۰ کیلومتری شمال خاوری شهر انارک در استان اصفهان ایران واقع شده است. چاه خربزه معدنی قدیمی در مسیر جندق به انارک، بعد از گذر از چوپانان و پیش از چاه گربه، به موقعیت جغرافیایی طول ۴۵/۹/۵۴ و عرض ۲۱/۲۸/۳۳ درجه است. قدمت معدن سرب چاه خربزه به زمان قاجاریه می رسد. گزارش ارزیابی وضعیت توان و ذخایر معدنی ایران در سال ۱۳۷۷ از وجود معدن طلا در این منطقه یاد نموده است. البته در حال حاضر این معدن به صورت غیرفعال باقی مانده است .معدن سرب چاه خربزه یکی ازبزرگترین معادن سرب ایران است.
معدن سرب و روی دره زنجیر
معدن سرب دره زنجیر يكی از قديمی ترين معادن سرب و روی ایران می باشد كه در شهرستان تفت و در فاصله ۲۰ كيلومتری جنوب غربی شهر يزد قرار دارد. فعاليت های معدنكاری در اين معدن از سال ۱۳۲۶ شروع شده است. تاكنون شركت های متعدد خارجی از كشورهای ژاپن ، يوگسلاوی و فرانسه در زمينه های اكتشاف و استخراج اين معدن فعاليت داشته اند.
ماده معدنی در افق های بالا از نوع كربناته با عيار مجموع سرب و روی حدود ۱۵ درصد می باشد. ماده معدنی افق های پايين تر از نوع سولفوره می باشد. بر اساس فعاليت های اكتشافی تاكنون چهار آنومالی جديد در اين محدوده كشف شده است كه با توجه به ساير شواهد زمين شناسی احتمال وجود ماده معدنی سرب و روی تا ۵/۲ ميليون تن در اين معدن وجود دارد.
معدن سرب و روی انگوران
معدن سرب و روی انگوران و کارخانه تولید سرب و روی انگوران بزرگترین تولیدکننده سرب و روی ایران و بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه است و اولین معدن گردشگری ایران ، مالک معدن سرب و روی انگوران شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و کارخانه تولید سرب و روی دندی شرکت کالسیمین است.
معدن سرب و روی انگوران واقع در شهرستان ماهنشان و در ۱۳۵ کیلومتری غرب شهر زنجان واقع شده است. نزدیکترین روستا به معدن روستای قلعه جوق با جمعیت ۲۰۰ نفر و نزدیکترین شهر به آن دندی با جمعیت پنج هزار نفر می‌باشد. راه اصلی دسترسی ( زنجان، دندی، معدن ) دارای مسافتی در حدود ۱۲۰ کیلومتر است.معدن سرب انگوران یکی ازبزرگترین معادن سرب ایران است.
اختلاف درجه حرارت در شبانه روز و همچنین بین فصول سرد و گرم در محل معدن زیاد است. میزان ذخایر معدن انگوران در بخش روباز هشت میلیون تن و در بخش زیرزمینی چهار میلیون تن روی با عیار بالا است. با احتساب استخراج سالانه یک میلیون تن ماده معدنی عمر باقیمانده معدن انگوران ۱۲ سال دیگر تمام می‌شود. معدن انگوران از نظر عیار بالای فلز محتوی، از معادن نادر در جهان است. معدن انگوران از نظر عیار بالای فلز محتوی، از معادن نادر سرب در ایران و جهان است.
کاربردهای فلز سرب:
استاندارد وزن
ضرب سکه
مجسمه سازی
دیوارهای ضد آب و آستری سازی
زیور آلات
لنگرسازی
مهرسازی
در قرن بیستم با ظهور خودرو، مواد شیمیایی و صنایع ماشینی، کاربرد سرب به عنوان افزودنی نرم کننده سوخت، آلیاژهای بلبرینگ و لوله کشی، باتری های ذخیره کننده و ابزارهای شیمیایی گسترش فراوان یافت
کاربردهای مدرن این عنصر شامل اسلحه سازی، تولید شیشه، عایق صدا و محافظ تشعشات در نیروگاه های اتمی می باشد.
معدن سرب و روی عمارت
معدن سرب و روی عمارت یکی از معادن فعال سرب و روی در کشور است . ذخایر واقع در آن بر اساس فعالیت های اکتشافی فنی انجام شده به چندین بلوک تقسیم شده است که بر اساس موقعیت و عیار به استخراج آن از قسمت شرق به غرب پرداخته اند و هم اینک کار بر روی بخش باقی مانده یعنی شرق صورت می گیرد.
معدن سرب و روی عمارت در ۴۶ کیلومتری جنوب غربی شهرستان اراک در استان مرکزی واقع شده است . از نظر موقعیت جغرافیایی این معدن در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۴۳ دقیقه و ۲۶ ثانیه و در عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۴۲ دقیقه و ۵ ثانیه و در منطقه ای به ارتفاع ۲۱۸۰ متر از سطح آب دریا قرار دارد. دسترسی به کارخانه فرآوری از طریق جاده اراک _ بروجرد امکان پذیر می باشد که پس از طی ۱۸ کیلومتر در جاده فوق ، وارد جاده شازند شده و از محل دو راهی قدمگاه وارد روستایی به نام هفته عمارت و کرک شده که پس از چند کیلومتر به معدن سرب و روی می رسید.
این معدن در منطقه معتدل کوهستانی قرار دارد که از نظر آب و هوایی دارای تابستان های گرم و زمستان های سرد می باشد. تغییرات درجه حرارت سالانه بسیار زیاد بوده و از ۲۰- درجه سانتی گراد در فصل زمستان تا ۳۵+ درجه سانتی گراد در فصل تابستان متغییر است.
نتیجه گیری
بنابراین سرب فلزی است و بزرگترین معادن سرب در ایران قرار دارد. سرب فلزی براق ، انعطاف پذیر ، بسیار نرم ، شدیدا" چکش خوار و به رنگ سفید مایل به آبی که از خاصیت هدایت الکتریکی پایینی برخوردار می‌باشد. بزرگترین معادن سرب ایران در این مقاله سایت ماشین سازی هادی برایتان جمع آوری و نگارش شده است. این فلز حقیقی به شدت در برابر پوسیدگی مقاومت می‌کند و به همین علت از آن برای نگهداری مایعات فرسایشگر ( مثل اسید سولفوریک ) استفاده می‌شود. با افزودن مقادیر خیلی کمی آنتیموان یا فلزات دیگر به سرب می‌توان آنرا سخت نمود. درایران ، بزرگترین معادن سرب قرار دارد.