بورس تهران معاملات سومین هفته آذرماه را کم‌نوسان آغاز کرد و نماگر این بازار با رشد ۲۲۳ واحدی بار دیگر وارد کانال ۱۶۷ هزار واحدی شد. رشد ۱۳/ ۰ درصدی شاخص سهام در حالی رقم خورد که توجه بیشتر معامله‌گران به گروه‌های کوچک سهامی سبب رشد بیش از یک درصدی شاخص کل هم‌وزن در این روز از معاملات شد. هر چند هفته کاری بازارهای جهانی با رشد نسبی قیمت فلزاتو نوسان پرمقدار بهای نفت به پایان رسید، اما تداوم تردیدها به روند آتی قیمت کامودیتی‌ها، همچنان بر بازار سهام سایه افکنده است؛ شرایطی که روز گذشته سبب اصلاح قیمت در اغلب نمادهای کالایی بورس تهران شد. در این شرایط «دنیای اقتصاد» بر آن شد تا دو دوره از معاملات سهام را طی فصل جاری از نظر نحوه جذب نقدینگی در صنایع بورسی مورد بررسی قرار دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی دوره اوج بازار سهام(۲۶ شهریورماه تا ۹ مهرماه) به سبب پیوستن حجم بالای نقدینگی به معاملات، بیش از ۹۰ درصد صنایع بورسی مورد تقاضای معامله‌گران حقیقی و پول‌های تازه قرار گرفتند. با کاسته شدن از میزان هیجانات اما به مرور شاهد خروج بخشی از این نقدینگی از بازار سهام بودیم. در این میان، به دلیل وجود عدم قطعیت‌ها به خصوص در بازارهای جهانی، بیشترین میزان نقدینگی از گروه‌های کالایی یعنی فلزی–معدنی‌ها و پتروپالایشی‌ها خارج شد و بخش دیگری از این نقدینگی جذب صنایع کوچکی شد که طی روزهای اخیر با بیشترین اخبار مثبت همراه بودند.
نگاهی به دو دوره بورسی
بورس تهران از ابتدای مهر تاکنون در مجموع دو دوره زمانی را تجربه کرده است. از روزهای پایانی شهریورماه، شاخص سهام روندی صعودی را در پیش گرفت. این روند تا ۹ مهر ماه ادامه پیدا کرد. در این مدت کوتاه، اکثر نمادهای بورسی در مسیر رشد قیمت قرار گرفتند و زمینه را برای افزایش ۲۶ درصدی نماگر بورس تهران مهیا کردند. شرایطی که نشان از نقش بالای هیجان در تصمیمات معامله‌گران داشت. نگاهی به خالص تغییر مالکیت‌ها در این بازه زمانی حکایت از ورود حدود ۳ هزار میلیارد تومان نقدینگی از سوی بازیگران خرد به گردونه معاملات سهام دارد. به بیان دیگر، سهامداران خرد در این دوره بیشتر خریدار سهام بوده‌اند تا فروشنده. به‌طور کلی، در بازه ۱۰ روزه ابتدای مهرماه، اغلب صنایع بورسی محل جولان بازیگران حقیقی بازار در سمت خرید سهام بودند. گروه فرآورده‌های نفتی، بانک‌ها، فلزات اساسی و محصولات شیمیایی با بیشترین خالص خرید از سوی حقیقی‌ها همراه شدند. در مقابل، صنایع کوچک‌تر بازار از جمله تامین آب و برق، استخراج زغال سنگ و سایر معادن خریدارانی از جنس حقوقی را تجربه کردند. در این روزهای صعودی علاوه بر نماگر بورس تهران، ارزش معاملات خرد نیز رکوردی تاریخی را ثبت کرد و از ۲ هزار میلیارد تومان فراتر رفت. این رقم در حالی ثبت شد که میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام در سال ۹۶ به زحمت به ۱۵۰ میلیارد تومان می‌رسید. واقعیت این است که در این بازه زمانی، همین پول‌های تازه بودند که رشد بی‌وقفه و پرشتاب قیمت سهام را رقم زده بودند. درست است که ورود این حجم نقدینگی برای بازار سهام فرصتی طلایی بود اما آنچه این فرصت را به تهدیدی جدی تبدیل کرد، انفعال سیاست‌گذار در استفاده از این فضا بود. عمق کم بورس تهران، سهام شناور آزاد پایین و در دستور کار قرار ندادن عرضه‌های اولیه بزرگ و جذاب، همه و همه از موانع استفاده مطلوب از این نقدینگی تازه‌وارد بود.
به این ترتیب دیری نپایید تا هیجان بورس‌بازان که پیش از این به رشد ۲۶ درصدی شاخص سهام منجر شده بود، در مسیر معکوس فعال شد. بر این اساس از ۱۰ مهرماه، شاخص سهام در شیب تند سقوط قرار گرفت و رشدهای دهه ابتدایی مهرماه را به سرعت تخلیه کرد. این بار رفتارهای هیجانی سبب شد تا صف‌های فروش سهام بورسی سنگین شوند و اغلب صنایع نیز شاهد افت قیمت سهام خود باشند. با این حال، رفته رفته از هیجان معامله‌گران کاسته شد اما بخش مهمی از نقدینگی وارد‌شده نیز از بازار رخت بربست و وضعیتی متعادل بر معاملات حاکم شد. نگاهی به خالص تغییر مالکیت بورس تهران از ۱۰ مهرماه تاکنون نشان از خروج ۲۵۰۰ میلیارد تومان نقدینگی از سوی معامله‌گران حقیقی بازار دارد. بخشی از نقدینگی باقی‌مانده در گردونه معاملات نیز این‌بار بر موج اخبار سوار شد و به سمت صنایعی همچون خودرویی‌ها و بانکی‌ها حرکت کرد.
واقعیت این است که وجود عدم قطعیت‌ها سبب شده تا سرمایه‌گذارانی که تصمیماتشان مبتنی بر محاسبات است، به لاک انتظاری فرو روند و در مقابل، سفته‌بازان فرصت را برای نوسان‌گیری و کسب سود در کوتاه‌مدت غنیمت بشمارند. در این شرایط زمزمه افزایش نرخ محصولات تولیدی خودروسازان و همچنین زمزمه‌های افزایش نرخ تسعیر ارز و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی بانکی‌ها سبب شد تا این دو صنعت زیان‌ده مورد اقبال بازیگران حقیقی بازار قرار گیرند. در مقابل اما گروه‌های کالایی که همواره محل جولان معامله‌گران بنیادی بازار بودند، با توجه به شرایط پرنوسان قیمت‌ها در بازارهای جهانی مهجور شده و عمدتا مورد حمایت حقوقی‌ها قرار گرفتند.
بازارهای جهانی و حاکمیت تردید و احتیاط
بازارهای جهانی طی معاملات هفته اخیر روزهای پرخبری را سپری کرد. از یکسو، فعالان بازار در حاشیه نشست سران ۲۰ قدرت اقتصادی جهان، شاهد مذاکرات مقامات ایالات متحده و چین بر سر رفع موانع تجاری بودند. در این نشست رئیس‌جمهوری آمریکا متعهد شد تا برنامه وضع تعرفه ۲۵ درصدی را بر ۲۰۰ میلیارد دلار از کالاهای چینی متوقف کند و در طرف مقابل، چین هم وعده داد تا میزان خرید خود را از کالاهای آمریکایی افزایش دهد. رفع تنش تجاری می‌تواند ضمن گسترش دروازه‌های تجارت جهانی، تقاضا برای مواد خام به ویژه از سوی تولیدکنندگان چینی را تقویت و بورس کالامحور تهران را منتفع کند. این وضعیت سبب شد تا بازارهای جهانی در ابتدای هفته شاهد بهبود قیمت فلزات باشند. در ادامه رفتارهای متناقضی از سوی آمریکا (دستگیری مدیرمالی شرکت چینی هوآوی به دستور آمریکا در کانادا و همچنین توییت ترامپ با مضمون مبارزه تعرفه‌ای برای حمایت از اقتصاد آمریکا) مشاهده شد که موجب نگرانی فعالان بازار شد. به این ترتیب تنها سرب و روی معاملات هفتگی خود را با رشد قیمت‌ها به پایان رساندند و در مقابل شاهد افت حدود یک درصدی بهای مس و افت مختصر قیمت آلومینیوم بودیم. در بازار نفت نیز اما رویداد مهم‌تری را شاهد بودیم. توافق اوپک و غیراوپک برای کاهش مجموعا ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز تولیدات در معاملات شامگاه جمعه سبب جهش بیش از ۵ درصدی بهای نفت در ساعات ابتدایی انتشار خبر شد. رشد قیمت نفت برنت در پایان معاملات جمعه اما به حدود ۲ درصد محدود شد. اگر چه رشد قیمت نفت می‌توانست محرک قوی‌تری برای معاملات روز گذشته سهام به خصوص پتروپالایشی‌ها شود اما رفتار قیمتی پر تنش این محصول فاز احتیاط و انتظار را بر معاملات این گروه غالب ساخت.
دو جبهه متفاوت پولی
گروه خودرو که مدت‌ها به سبب انتشار اخبار گاه و بی‌گاه درخصوص افزایش نرخ خودرو، بر مدار تقاضا قرار می‌گیرد پس از اقدام اخیر شرکت ایران‌خودرو درخصوص اعلام قیمت ۴ محصول این شرکت با فاصله ۵ درصد از قیمت‌های بازار در قالب یک طرح فروش، بار دیگر مورد توجه فعالان حقیقی بازار قرار گرفت و ضمن رشد تا سقف مجاز قیمتی، با صف طولانی خرید همراه شد (شاخص این گروه در معاملات روز گذشته رشدی ۵/ ۴ درصدی را تجربه کرد). به این ترتیب خودرویی‌ها بار دیگر مقصد جدید نقدینگی بودند و در مقابل شاهد کوچ نقدینگی از نمادهای زیرمجموعه بانکی بودیم. پس از انتشار صورت مالی حسابرسی شدهبانک ملت و تعویق اثرات تسعیر دارایی‌های ارزی با نرخ جدید در نگاه سهامداران، نرخ دلار در بودجه ۹۸ نیز بهانه‌ای شد تا سهام بانکی روز گذشته در معرض فروش قرار گیرند. به این ترتیب روز گذشته گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری بعد از خودرویی‌ها بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص دادند.
همگام با بازیگران
روز گذشته ۱۱۳ میلیون سهم به ارزش حدود ۲۷ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی بازار افزوده شد. بیشترین خالص خرید توسط حقیقی‌ها در نمادهای کوچک بازار ثبت شد. به این ترتیب خالص تغییر مالکیت بازیگران خرد در مجموع نمادهای خودرویی به ۵/ ۲۴ میلیارد تومان رسید. گروه فنی و مهندسی نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت حدود ۴/ ۸ میلیارد تومانی به سمت معامله‌گران حقیقی بودند. دارویی‌ها دیگر صنعت کالایی بورس تهران بود که دیروز با خالص خرید ۴/ ۷ میلیارد تومانی توسط معامله‌گران خرد بازار همراه شد.
در صدر خرید معامله‌گران حقیقی، تمایل به جمع‌آوری سهام شرکت ایران‌خودرو قرار داشت. به این ترتیب خالص خرید این معامله‌گران در «خودرو» به ۳/ ۴۶ میلیون سهم به ارزش ۷/ ۱۲ میلیارد تومان بالغ شد. نماد معاملاتی گروه مپنا نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۵/ ۱۵ میلیون سهم به ارزش ۴/ ۸ میلیارد تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بود. نماد معاملاتی شرکت داروسازی فارابی از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معامله‌گران خرد بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز حدود ۹ میلیون سهم «دفارا» به ارزش ۶ میلیارد تومان به پرتفوی حقیقی‌ها افزوده شد. در آن سوی بازار اما بانکی‌ها مورد حمایت سهامداران عمده قرار گرفتند و با خالص خرید ۲/ ۶ میلیارد تومانی از سوی این گروه از بازیگران سهام همراه شدند. گروه‌های کالایی بازار نیز از دیگر گروه‌هایی بودند که مورد توجه معامله‌گران حقوقی بازار قرار گرفتند. از این رو، فلزی‌ها با خالص خرید ۲/ ۶ میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی همراه شدند. معدنی‌ها نیز خالص تغییر مالکیت حدود ۴/ ۲ میلیارد تومان به سمت معامله‌گران عمده را شاهد بودند. در میان شرکت‌های بورسی نیز نماد معاملاتی بانک ملت در صدر خرید معامله‌گران عمده بازار قرار داشت. به‌طوری که خالص خرید این گروه از معامله‌گران در «وبملت» بالغ بر ۲۴ میلیون سهم به ارزش حدود ۵ میلیارد تومان بود. نماد معاملاتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان از دیگر نمادهای مورد توجه حقوقی‌ها طی معاملات روز چهارشنبه بود. در این نماد دیروز افزون بر ۵/ ۸ میلیون سهم به ارزش ۴/ ۴ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد.