شاخص کل بورس تهران نخستین روز معاملات هفته را پرقدرت آغاز کرد و با رشد ۲۳۳۰ واحدی (معادل ۴۷/ ۱ درصد) پس از ۸ روز موفق به عبور از کانال ۱۶۰ هزار واحدی شد. افزایش قیمت نفت در بازار جهانی مهم‌ترین عامل افزایش تقاضا در نمادهای پتروپالایشی بود. در ادامه نیز گزارش‌های ماهانه، نقش خود را در صنایع مختلف بورسی ایفا کرد و زمینه رشد شاخص سهام را فراهم آورد. در حال حاضر به‌نظر می‌رسد برگشت شاخص از کف حمایتی، شناسایی کف در بازار آزاد ارز، خداحافظی مثبت بازار جهانی با سالی پرتلاطم، بروز نشانه‌های مثبت در گزارش‌های ماهانه و سیگنال مثبت کاهش سود بانکی می‌تواند در دلگرمی معامله‌گران و ساخته شدن کف‌های قیمتی قدرتمندتر موثر باشد.
برگشت شاخص از کف حمایتی
پس از کاهش شاخص سهام تا سطح ۱۵۴ هزار واحدی، شاهد تغییر مسیر این نماگر بودیم. این سطح هم از لحاظ تکنیکالی و هم بنیادی، از منظر بسیاری از کارشناسان کف حمایتی شناخته می‌شود. تکنیکالیست‌ها این سطوح را مهم تلقی کرده و معتقدند در صورت شکسته شدن این سطح، احتمال تشدید افت قیمت سهام وجود دارد. از منظر بنیادی نیز سطوح مزبور، با توجه به رشد نرخ ارز و سابقه تاریخی به نوعی کف ارزش ذاتی بازار سهام تلقی می‌شود و از این‌رو انتظار می‌رفت شاهد واکنش خریداران بنیادی بازار نسبت به آن باشیم. به این ترتیب شاخص از سطح ۱۵۴ هزار واحدی بازگشت تا علاوه بر نشان دادن کف بنیادی بازار، سطوح تکنیکال مهم را نیز نشکند. موضوعی که نشان داد سطوح مهم بنیادی حتی در منفی‌ترین فضاهای ذهنی نیز می‌تواند قدرتمند عمل کند و مانعی در برابر ریزش قیمت‌ها باشد.
شرایط بورس تهران در فصل پاییز گویای تکرار هیجانات روزهای مثبت شاخص سهام، در روزهای منفی بود. اما همانطور که پیش از این تاکید شده است، هیجان هیچ‌گاه پایدار نمی‌ماند و با بروز عوامل هرچند کمرنگ مثبت تغییر رویکرد معامله‌گران را شاهد خواهد بود. نظرسنجی «دنیای بورس» به خوبی گواهی بر این مدعا است. در حالی که طی هفته‌های معاملاتی اخیر، اغلب کارشناسان و همچنین معامله‌گران در فضای ناامیدانه، مسیر شاخص را نزولی پیش‌بینی می‌کردند، حالا بیش از نیمی از کارشناسان و ۸۰ درصد سهامداران، در انتظار روندی صعودی در هفته جاری برای این نماگر هستند. موضوعی که نشان داد عوامل روانی اثر قابل‌توجهی بر بازار دارد. به این ترتیب از آنجایی که قیمت سهام پس از اصلاح اخیر بازار، وارد سطوح جذابی شده است، تغییر حس بازار، چرخش مسیر شاخص را به دنبال داشته است. با این حال همچنان نمی‌توان از فروشندگان بازار غافل شد. به عبارتی دیگر در شرایط فعلی، فضای مثبت حاکم بر بازار لازم است با دیگر عوامل اثرگذار همراه شود. در این میان گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها که در برخی موارد فراتر از انتظار اهالی بازار بود، بر فرصت خرید سهام نزد معامله‌گران بیش از پیش تاکید می‌کند. در گزارش‌های ۹ ماهه نیز انتظار می‌رود موضوعات جذابی مطرح شود که طبیعتا بر روند بازار اثرگذار است. در این شرایط اما صعود پرشتاب قیمت سهام، همانند اتفاقی که در هفته اول مهرماه شاهد آن بودیم، دور از انتظار است. درست است که طی این روزها شاهد ورود پول‌های خرد به گردونه معاملات سهام هستیم، اما به‌شدت مهرماه نیست. در هر حال، شناسایی کف تکنیکال و بنیادی برای شاخص کل بورس تهران سبب می‌شود در سطوح فعلی قیمت‌ها، فروشندگان انگیزه کمتری برای فعالیت پیدا کرده و در نتیجه با تضعیف سمت عرضه، پتانسیل افزایش قیمت‌ها به‌وجود می‌آید.
روی خوش دلار به بازار سهام
هفته گذشته هرچند دلار توانست از کف ۱۰ هزار تومان بالاتر برود اما با هوشمندی بازار‌ساز، این روند کنترل شد و مانع اوج‌گیری جدیدی در این بازار شد. پیش از این همواره از بازار ارز به‌عنوان بازاری رقیب در برابر بازار سهام یاد می‌شد. در شرایط فعلی اما نشانه‌های قوی‌تری در حال شکل‌گیری است که رسما تایید‌کننده کمرنگ شدن نقش رقابتی بازار ارز دارد و به نظر می‌رسد دلار دیگر بازاری برای جذب نقدینگی و سفته‌بازی نیست. در نتیجه به نظر می‌رسد رقیب جدی بورس در گزینه‌های سرمایه‌گذاری به‌شدت تضعیف شده است.
در این میان اما بازار ارز، روی مثبت دیگری به بازار سهام نشان داده است. پیش از این بسیاری از معامله‌گران با درک نادرستی، کاهش نرخ دلار در بازار آزاد را به روند سودآوری شرکت‌های سهامی ارتباط می‌دادند و نسبت به آینده صادرکنندگان بورسی، اظهار نگرانی می‌کردند. در این میان اما بارها بر این موضوع تاکید شد که ارز صادراتی شرکت‌های سهامی بر مبنای دلار نیمایی قیمت‌گذاری شده و ارتباطی با نرخ بازار آزاد ندارد. طی هفته‌های اخیر نیز با وجود افت پرشتاب نرخ دلار در بازار آزاد، نرخ نیما نه‌تنها کاهشی نداشته، بلکه با توجه به الزامات بودجه‌ای، انتظار برای رشد آن نیز وجود دارد. به بیانی دیگر با توجه به آثار تحریم‌ها و افت قیمت‌های جهانی نفت، ضرورت نرخ‌های تسعیر بالاتر ارز در سامانه نیما از محل تبدیل درآمدهای صادراتی بیش از گذشته احساس می‌شود. در عین حال با کاهش فاصله قیمتی نرخ دلار آزاد و نیمایی، انتظار برای یکی شدن این دو نرخ تقویت شده است که می‌تواند تعدیل مثبتی برای فروش شرکت‌های بورسی باشد. بنابراین به‌نظر می‌رسد مجموع تحولات فعلی ارزی، نه‌تنها تهدیدی برای بورس تهران به‌شمار نمی‌آید، بلکه علاوه بر افزایش سودآوری شرکت‌ها، شانس بازار سهام برای جذب سرمایه‌های خرد و کلان را (با توجه به سرکوب بازارهای موازی) افزایش می‌دهد. به این ترتیب در حال حاضر شناسایی کف در بازار آزاد ارز می‌تواند دلگرمی برای این گروه از بورسی‌ها در جهت عدم ریزش بیشتر قیمت‌ها باشد. هر چند به نظر می‌رسد معامله‌گران با این تفکر یا از بازار سهام خارج شده‌اند یا به درک درستی رسیده‌اند.
دلگرمی بازار جهانی برای بورسی‌ها
شامگاه چهارشنبه، بهای نفت در بازارهای جهانی جهش حدود ۱۰ درصدی را به ثبت رساند. هر چند در معاملات پنج‌شنبه و جمعه تا حدودی عقب نشست اما فضایی مثبت در آخرین هفته معاملاتی سال ۲۰۱۸ ایجاد کرد و با روی خوش این سال پرتلاطم را پشت سر گذاشت. سالی که بهای نفت برنت کاهش بیش از ۲۰ درصدی را تجربه کرد و به‌طور میانگین ۷۲ دلار در هر بشکه معامله شد. اختلاف سقف و کف قیمتی نفت برنت در سال ۲۰۱۸ به نزدیک ۳۷ دلار رسید که در نوع خود کم‌سابقه است. حال در شرایطی به استقبال سال جدید میلادی می‌رویم که عدم قطعیت‌ها در بازار جهانی همچنان ادامه دارد. با این حال به‌زعم کارشناسان به نظر می‌رسد نفت، به نوعی به کف قیمتی رسیده است. در تازه‌ترین نظرسنجی بلومبرگ، قیمت هر بشکه نفت خام به‌طور میانگین ۷۰ دلار برای ۲۰۱۹ پیش‌بینی شده است و حتی بدبین‌ترین کارشناسان نیز میانگین قیمتی بالاتر از سطوح کنونی بازار نفت را برآورد می‌کنند. هرچند تجربه نشان داده پیش‌بینی‌ها در بازار جهانی چندان هم قابل اتکا نیست، اما همین فضا می‌تواند در دلگرمی معامله‌گران و ساخته شدن کف‌های قیمتی قدرتمندتر موثر باشد. این مهم سبب شد تا معاملات هفتگی بورس تهران نیز روز گذشته در فضایی مثبت دنبال شود و نمادهای پتروپالایشی در مسیر رشد قیمت قرار گیرند تا سهام مذکور بیشترین نقش را در جهش روز گذشته شاخص سهام ایفا کنند.
بارقه‌های امید گزارش‌های ماهانه
روز گذشته «دنیای اقتصاد» در گزارشی مفصل تحت عنوان «کارنامه آذر بورسی‌ها زیر ذره‌بین» به واکاوی گزارش‌های عملکرد ماهانه شرکت‌های سهامی پرداخت. گزارش‌های ماهانه شرکت‌های بورسی در آخرین ماه پاییز اطلاعات مثبت و منفی فراوانی دارد که البته نشانه‌های مثبت آن، دست کم از نگاه فعالان بورسی می‌تواند سبب کاهش نگرانی بورس‌بازان شده و دلگرمی دیگری در این شرایط باشد. در این میان باید در انتظار گزارش‌های ۹ ماهه شرکت‌ها بود که انتظار می‌رود در هفته پایانی دی‌ماه شاهد انتشار یک به یک آنها باشیم. با توجه به انتظار مطلوبیت گزارش‌های ۹ ماهه، احتمال روند مثبت با شیب ملایم دور از نظر نیست.
سیگنال مثبت کاهش سود بانکی
هفته گذشته بانک مرکزی در یک بخشنامه براساس مصوبه شورای پول و اعتبار مقرر کرد بانک‌ها در بازه زمانی یک‌ماهه نحوه محاسبه و پرداخت سود را تغییر دهند. براساس روش جدید، سود سپرده‌های کوتاه‌مدت از روزشمار به ماه‌شمار تغییر می‌کند. با این فرمول که پس از بهمن‌ماه اجرایی خواهد شد، ملاک محاسبه سود سپرده‌های کوتاه‌مدت، حداقل مانده حساب در یک ماه خواهد بود؛ حال آنکه پیش از این، به حداقل مانده حساب در پایان هر روز، سود تعلق می‌گرفت و بانک آن را در پایان ماه به حساب سپرده‌گذار واریز می‌کرد. شاید این موضوع لزوما اثر زیادی بر بازار سهام به جا نگذارد اما پیش از این تصور می‌شد بانک مرکزی در جهت کنترل تورم، اقدام به افزایش نرخ سود بانکی کند. شرایطی که اثر خود را بر نرخ‌های موجود در بازار بدهی نیز به جا گذاشته بود. حال ماه‌شمار شدن فرمول محاسبه نرخ سود سپرده‌های بانکی، می‌تواند دلگرمی دیگری برای افزایش جذابیت بازار سهام باشد.این عوامل دلگرم‌کننده در کنار قیمت‌های جذاب کنونی، پتانسیل رشد بازار را ایجاد کرده و می‌تواند نویددهنده بازگشت رونق به بازار سهام باشد.
معاملات از دریچه صنایع
نگاهی به عملکرد صنایع ۳۸ گانه بورسی طی معاملات روز گذشته نیز نشان از رشد شاخص حدود ۶۰ درصد از گروه‌های سهامی دارد. در این میان نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات کاغذی با ثبت رشد ۱/ ۷ درصدی، پربازده‌ترین صنعت روز شنبه لقب گرفتند. پس از آن نیز گروه فرآورده‌های نفتی با افزایش بیش از ۴ درصدی، در رده دوم بازدهی روزانه صنایع بورسی ایستاد. نمادهای بزرگ سهامی که عمدتا شامل زیرمجموعه گروه کالایی می‌شوند نیز غالبا دیروز شرایط مثبتی را تجربه کردند. در این میان، پتروشیمی‌ها با رشد حدود ۲/ ۲ درصدی، همراه شدند. معدنیها شاهد رشد ۴/ ۱ درصدی شاخص صنعت خود بودند. فلزی‌ها نیز رشد ۳/ ۱ درصدی را تجربه کردند. در این میان بیشترین ارزش معاملات روزانه به سهام زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی اختصاص پیدا کرد. نمادهای گروه بانکی و خودرویی نیز با وجود حجم معاملات نسبتا زیاد، میل چندانی به صعود نشان ندادند و عرضه‌های سنگین ترمز حرکت رو به رشد آنها را کشید.
همگام با بازیگران
روز گذشته برای دومین روز متوالی، خالص خرید سهام به نام معامله‌گران حقیقی بازار رقم خورد و حدود ۹۷ میلیون سهم به ارزش ۵/ ۴۰ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران خرد در نمادهای کامودیتی بازار ثبت شد و در مجموع ۳ صنعت پتروشیمی، پالایشی و فلزی بالغ بر ۴۲ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. به این ترتیب خالص تغییر مالکیت حقیقی‌ها در مجموع نمادهای پتروشیمی به ۲۷ میلیارد تومان رسید. پالایشی‌ها نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۷/ ۷ میلیارد تومانی به سمت معامله‌گران حقیقی بودند. گروه فلزات اساسی دیگر صنعت کالایی بورس تهران بود که دیروز با خالص خرید حدود ۳/ ۷ میلیارد تومانی توسط معامله‌گران خرد بازار همراه شد. معدنیها اما در مسیر مخالف حرکت کردند و شاهد جابه‌جایی حدود یک میلیارد تومانی به سمت پرتفوی معامله‌گران حقوقی بازار بودند.
در صدر خرید معامله‌گران حقیقی، تمایل به جمع‌آوری سهام شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران قرار داشت. به این ترتیب خالص خرید این معامله‌گران در «شیران» به ۲/ ۴۰ میلیون سهم به ارزش ۷/ ۱۶ میلیارد تومان بالغ شد. نماد معاملاتی شرکت فولادکاوه جنوب کیش نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۸/ ۱۱ میلیون سهم به ارزش ۳/ ۴ میلیارد تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بود. نماد معاملاتی پالایش نفت اصفهان از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معامله‌گران خرد بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز حدود ۶/ ۵ میلیون سهم «شپنا» به ارزش ۴ میلیارد تومان به سبد سهام حقیقی‌ها افزوده شد. در آن سوی بازار اما خلاف روند روزهای اخیر نمادهای زیرمجموعه گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری مورد حمایت سهامداران عمده قرار گرفتند و خالص خرید ۵/ ۳ میلیارد تومانی را ثبت کردند. در میان شرکت‌های بورسی نیز بانک ملت در صدر خرید معامله‌گران حقوقی بازار قرار داشت. به‌طوری که خالص خرید این گروه از معامله‌گران در «وبملت» بالغ بر ۸/ ۷ میلیون سهم به ارزش حدود ۲ میلیارد تومان بود. نماد معاملاتی شرکت تولیدی چدن‌سازان از دیگر نمادهای مورد توجه حقوقی‌ها طی معاملات روز شنبه بود. در این نماد دیروز حدود ۹/ ۳ میلیون سهم به ارزش ۷/ ۱ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد.