فشار عرضه در سهام وابسته به خبر مزبور و سرایت تردید و دودلی به دیگر گروه‌های کالایی در کاهش جذب نقدینگی در این گروه‌ها و حرکت پول‌های سرگردان به سمت سهام بانکی-خودرویی اثرگذار ظاهر شد. به‌طور کلی، شرایط کنونی حاکم بر بازار سهام به تشکیل سه جبهه بورسی انجامیده که در آن، گروهی از سهامداران قیمت‌های فعلی را جذاب ارزیابی کرده و با توجه به چشم‌انداز بلند‌مدت در اندیشه خرید سهام هستند؛ گروهی دیگر در سودای کسب سود در افق‌های زمانی کوتاه‌تر به خریدوفروش می‌پردازند و سومین جبهه بین این دو سبک معاملاتی، بلاتکلیف در روند و آیند هستند. به نظر می‌رسد در بین این سبک‌های سه‌گانه معاملاتی، دسته سوم که استراتژی مشخصی برای فعالیت ندارد بیش از دو گروه دیگر از نوسان قیمت‌ها آسیب می‌بیند و ضمن به مخاطره‌انداختن سرمایه‌های خود در زمره بازندگان قرار می‌گیرند. از این‌رو، ضرورت اتخاذ راهبرد مشخص معاملاتی برای این دسته از فعالان جهت پرهیز از چنین مخاطراتی اهمیت می‌یابد.
مزایا و معایب سه سبک معاملاتی
به‌نظر می‌رسد نوسان قیمت سهام طی روزهای اخیر حاصل فعالیت سه گروه از سهامداران فعال در بورس تهران است. دسته نخست کسانی هستند که با دید میان‌مدت وارد جریان معاملات می‌شوند و با تکیه بر تحلیل‌های بنیادی دست به انتخاب سهام می‌زنند. به‌نظر می‌رسد این گروه با در نظر گرفتن گزینه‌های گوناگون سرمایهگذاری در فضای کلان اقتصاد، بورس را در اولویت خود قرار داده‌اند. رکود تورمی حاکم بر بازار مسکن و ثبات نسبی قیمت‌ها در بازار ارز شرایط را به سمتی برده که دسته نخست سهامداران کسب بازده مورد انتظار خود را احتمالا از طریق سرمایهگذاری در بازار سهام دنبال می‌کنند. از آنجا که رویکرد این دسته از فعالان کسب سود در میان‌مدت است، بنابراین نوسانات روزانه قیمت تغییری در استراتژی معاملات و انتخاب آنها حاصل نمی‌کند. از این‌رو، طبیعی است که با رصد گزارش‌های عملکرد ماهانه و همچنین انتظار برای تحلیل و بررسی گزارش‌های فصل پاییز به دنبال جذاب‌ترین موقعیت برای خرید باشند.
دسته دوم، سهامدارانی هستند که عمدتا میل به کسب سود در کوتاه‌ترین زمان ممکن را دارند و صورت‌های مالی و تحلیل‌های بنیادی تغییری در رویکرد آنها به‌وجود نمی‌آورد. این گروه از فعالان بازار اگرچه همچون دسته نخست بررسی صورت‌های مالی و سنجش‌های تحلیلی را در دستور کار ندارند، اما خالی از استراتژی هم نیستند. بررسی نمودار قیمت یک سهم و برخورداری از ابزار تکنیکال این گروه از سهامداران را به سمت شناسایی سود از نوسان روزانه یا هفتگی قیمت‌ها سوق می‌دهد. ضمن اینکه رصد حرکت پول‌های هوشمند و جریان‌شناسی حاکم بر بازار مهم‌ترین دغدغه این گروه از بورس‌بازان است. از این‌رو، سودآوری و یا عملکرد شرکت‌ها تغییری در رفتار معاملات این دسته از سهامداران ایجاد نمی‌کند. استراتژی این گروه بورس‌بازی در نقاط کور و در موقعیت‌ها و شرایطی با ریسک بالاست و چون درجه ریسک‌پذیری بالاتری دارند، بر اساس ترکیبی از ریسک و بازده، امکان کسب سود برای این گروه از سهامداران چندان دور از دسترس نیست. شاید بتوان گروه‌های بانکی و خودرویی را مستعدترین صنایع برای فعالیت این دسته از سهامداران برشمرد.
اما دسته سوم بر خلاف دو دسته نخست، نه از قدرت ریسک‌پذیری بالایی برخوردارند و نه مجهز به روش‌ها و تکنیک‌های تحلیلی سهام. این گروه که دارایی خود را در بسیاری از موارد به شکل نقد در اختیار دارند، در سودای کسب بازدهی از تمام موج‌های مثبت بازار هستند. اما این سودای محالی است که در نهایت منجر به مخاطرات قابل‌ملاحظه برای سرمایه‌های این گروه از بورس‌بازان می‌شود. این گروه در بسیاری مواقع، در قیمت‌های بالا وارد معاملات سهام شده و با شکل‌گیری موج کوتاه نزولی، به دلیل مخاطره‌پذیری پایین سعی در شناسایی زیان می‌کنند؛ از این‌رو خروج از جریان معاملات را بهترین گزینه می‌دانند. نامشخص بودن استراتژی و تردید رفتاری در بین فعالان این گروه سبب می‌شود که سردرگم بین دیگر سبک‌های معاملاتی بمانند و در بسیاری از موارد از کسب سود در موج‌های صعودی باز بمانند و همچنین در موج‌های نزولی هم مستعد تحمل زیان‌های قابل‌توجه هستند. در مقایسه بین سبک‌های سه‌گانه معاملاتی به‌نظر می‌رسد گروه سوم به دلیل نداشتن استراتژی و همچنین ریسک‌پذیری پایین احتمال شکست بیشتری در بازار دارند. شاید بهترین روش برای سرمایهگذاری این گروه حضور غیرمستقیم و با‌واسطه با بازار سهام باشد؛ سرمایهگذاری از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری و یا سایر واسطه‌های مالی فعال در بازار سهام.
کاهش سرعت رشد بورس
شاخص کل سهام طی سه روز کاری اخیر افزایش ۵ کانالی را تجربه کرد. بخش عمده این روند صعودی مرهون رشد قیمت در چهارشنبه هفته گذشته و معاملات روز شنبه بود. رسیدن قیمت بسیاری از سهم‌ها به سطوح حمایتی و تخفیف نگرانی فعالان سهام با انتشار تدریجی گزارش‌های ماهانه در فعال شدن سرمایه‌ها در سمت خرید سهام موثر افتاد و در این میان، پالس‌های بازار جهانی با جهش شاخص‌های جهانی سهام و نفت، فضایی مثبت را برای سهام مرتبط رقم زد. اشتیاق برای خرید سهام سبب شد بسیاری از سهام‌های گروه پالایشی، پتروشیمی و فلزات که عملکرد قابل قبول‌تری را برای آذرماه راهی کدال کرده بودند با صف فروش هم مواجه شوند. با این حال، روز گذشته شاهد تضعیف این موج افزایشی در بازار سهام بودیم. تاثیر سیستماتیک افزایش قیمت خوراک تولیدکنندگان روغن موتور سبب کندشدن سرعت حرکت بورس تهران در روز گذشته شد و در عین حال سنت حرکت پول به صنایع رقیب را بازفعال کرد. یکی از سنت‌های معاملاتی بورس تهران افزایش تحرک معامله‌گران در آستانه انتشار گزارش عملکرد شرکت‌هاست. در این مواقع، میل به خرید یا فروش سهام افزایش می‌یابد و قیمت‌ها نوسانات پردامنه‌تری را به جهت رونمایی از عملکرد دوره‌ای شرکت‌ها تجربه می‌کنند. این تجربه در چند روز گذشته با انتشار گزارش عملکرد بنگاه‌ها برای آذر و همچنین جهشقیمت نفت در پایان هفته گذشته رقم خورد. تداوم اثر مثبت عوامل یادشده در معاملات دیروز سبب غلبه تقاضای عمومی بر عرضه سهام شد. با وجود این، یک رویداد مهم از محل فشار فروش در سهام پالایشی موجب خلل در ادامه حرکت بورس در مسیر مزبور شد.
سنگینی بار عرضه در سهام پالایشی
چنان که گفته شد، موج شفاف‌سازی روانکاران یا تولیدکنندگان روغن موتور نقش موثری در معاملات این صنعت و همچنین کل بازار داشت. در مهم‌ترین رویداد دیروز، نماد «شنفت» با آغاز سریال شفاف‌سازی درباره تغییر مبنای قیمت‌گذاری مواد اولیه زیر فشار عرضه قرار گرفت و این موج عرضه به دیگر هم‌گروهی‌ها سرایت کرد. در این شفاف‌سازی که پیش از آغاز معاملات دیروز روی سامانه کدال قرار گرفت، اعلام شد که یارانه ۵۰۰ میلیارد تومانی برای تامین لوبکات کافی نبوده است. قیمت خوراک روانکاران بورسی تا پیش از این بر مبنای نرخ رسمی ارز، یعنی دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی تعیین می‌شد و بر همین اساس محصولات خود را با قیمت‌های رسمی به فروش می‌رساندند. اما این شرکت‌ها پس از مدت‌ها ابهام اعلام کردند که مطابق تصمیم جدید دولت، قیمت لوبکات به‌عنوان اصلی‌ترین ماده خام روانکاران با نرخ ارز در سامانه نیما تعیین می‌شود. نتیجه این تصمیم افزایش تقریبا دو برابری قیمت خوراک روغن‌کاران است که می‌تواند سود سهام این شرکت‌ها را دستخوش تغییر جدی کند. بنابراین طبیعی بود که با اعلام نرخ‌های جدید شاهد تغییر در معادلات حاکم بر سهام گروه روانکار بازار باشیم. موضوعی که موجب فشار عرضه در نمادهای وابسته شد و در این میان، نماد «شسپا» را به دلیل اثر قابل ملاحظه بیش از سایر نمادها تحت فشار گذاشت. به این ترتیب، پس از نماد «شنفت»، سایر نمادهای این گروه تحت الزام شفاف‌سازی برای دقایقی متوقف شدند. در بین سهام این گروه، نماد «شسپا» که طولانی‌ترین صف فروش را تجربه می‌کرد، پس از شفاف‌سازی و حذف دامنه نوسان ۵ درصدی، با ریزش حدود ۸ درصدی قیمت به جمع اثرگذارترین نمادها بر شاخص کل پیوست و پس از نماد «فملی» بیشترین اثر منفی را بر شاخص بر جا گذاشت.به نظر می‌رسد فشار عرضه در این دسته از سهام، بیشتر ناشی از تمرکز فعالان سهام به اثرات هزینه‌ای تصمیم اخیر سیاست‌گذار است اما واقعیت این است که بنگاه‌های روانکار طی جهش‌های تورمی اخیر قیمت فروش داخلی محصولات خود را به‌طور متناسب افزایش نداده‌اند.از این‌رو تغییر در مبنای قیمت‌گذاری لوبکات ضرورت اصلاح بهای محصولات نهایی این شرکت‌ها را ایجاب می‌کند.
عقب‌نشینی در جبهه کالایی‌ها
اثر منفی شفاف‌سازی روانکاران بورسی تنها به فشار عرضه در سهام پالایشی محدود نشد بلکه روند قیمت در سایر گروه‌های کالایی را هم متاثر کرد؛ به نظر می‌رسد تشدید عمومی عرضه‌ها در نیمه دوم معاملات دیروز، باعث فشار بر آخرین قیمت در بسیاری از سهام گروه فلزی-معدنی و پتروشیمی شده است. در بین نمادهای اصلی، نماد فولاد مبارکه جایگاه نخست حامی شاخص را در جریان معاملات دیروز از دست داد. تضعیف تقاضا و عقبگرد قیمت از سقف روزانه در دیگر سهام گروه فلزات و پتروشیمی‌ها هم نمایان شد؛ به‌طوری که نماد پتروشیمی پارس از محدوده مثبت قیمت تا نقطه صفر تابلو تنزل کرد.در این میان، نماد ملی مس ایران که در آغاز کار بازار روند متعادلی را تجربه می‌کرد، به تدریج تحت فشار عرضه بیشترین اثر منفی را روی شاخص بر جا گذاشت. به نظر می‌رسد علاوه بر فشار حاکم بر سهام، معاملات کالایی ملی مس ایران نیز در معاملات دیروز این سهم اثرگذار بوده است. از مهم‌ترین معاملات دیروز بورس کالا می‌توان به عرضه محصولات شرکتی ملی مس ایران اشاره کرد. این شرکت دیروز ۳ هزار تن از کاتد مس خود را به قیمت پایه ۵۳ هزار و ۱۳۰ تومان به ازای هر کیلو عرضه کرد که فقط ۴۰ تن آن با همان قیمت پایه عرضه معامله شد و برای مابقی آن در قیمت پیشنهادی عرضه‌کننده، تقاضایی ننشست. یکی از نکات جالب توجه در معاملات کالایی مس، روند نزولی حجم معاملات این محصول است. دیروز کمترین حجم فروش کاتد طی یک‌ونیم ماه اخیر رقم خورد. به نظر می‌رسد، ضعف ممتد تقاضا برای محصولات پایه در بورس کالا در معاملات سهام وابسته نیز بازتاب یافته است که از جمله آن می‌توان به معاملات دیروز نماد «فملی» اشاره کرد.
هیجان مجدد در خرید بانکی-خودرویی
دیروز همزمان با فشار عرضه و شکنندگی تقاضا در سهام گروه پالایشی و دیگر صنایع کالایی شاهد تقویت تقاضا در جبهه بانکی-خودرویی بودیم. بیش از ۳۵ درصد ارزش کل معاملات دیروز در این دو صنعت بورسی به گردش درآمد. دیروز بار دیگر سهام بانک‌ها با استقبال چشمگیر معامله‌گران حقیقی مواجه شدند. معامله‌گران خرد در جریان دادوستدهای دیروز بیشترین خالص خرید را در نمادهای بانکی به ثبت رساندند. در میان نمادهای این گروه، بانک تجارت گوی سبقت را در جذب نقدینگی از سایر نمادها ربود و با تداوم صف خرید، در کنار نماد بانک ملت اثر مثبت ۱۹۰ واحدی را در رشد شاخص بر جا گذاشت.
جالب اینجاست که الگوی رشد قیمت در سهام بانکی با اندکی تاخیر در معاملات گروه خودرویی تکرار شد؛ با این تفاوت که قدرت خرید در سهام خودرویی به اندازه قدرت تقاضا در سهام بانک نبود. به بیان دقیق‌تر، نمادهای خودرویی در ساعت پایانی معاملات دیروز به‌یکباره به دلیل رشد تقاضا با چرخش محسوس قیمت مواجه شدند. بسیاری از نمادهای این گروه در پایان دادوستدهای دیروز از کف روزانه قیمت فاصله گرفتند و وارد محدوده مثبت شدند. شرایط به گونه‌ای پیش رفت که چندین نماد این گروه صف خرید را تجربه کردند و نماد «خساپا» به‌عنوان لیدر این گروه تا آستانه صف رفت. به این ترتیب، با چرخش معاملات این گروه، متوسط قیمت در سهام خودرویی حدود ۴/ ۰ درصد افزایش یافت. تحرکات مثبت بورس‌بازان در سهام گروه در حالی رخ داد که صورت‌های مالی خودروسازان از تداوم شرایط رکودی حاکم بر این صنعت حکایت دارد. با در نظر گرفتن اطلاعات به‌دست آمده از گزارش‌های ماهانه احتمالا خودروسازان در پی کاهش فروش در فصل پاییز با تعمیق زیان مواجه شوند. با وجود این، مطابق سنت ماه‌های اخیر بورس تهران، میل به کسب سود در افق‌های زمانی کوتاه موجب فعال شدن موج‌های متناوب سفته‌بازانه در سهام این گروه شده است. در گروه بانکی نیز با وجود انتظار برای افزایش نرخ تسعیر ارز همچنان میل به کسب سودهای روزانه به هیجان در معاملات این گروه دامن زده است. از دیگر نمادهای مورد‌توجه بازار می‌توان به کاغذسازان بورسی اشاره کرد که طی روزهای اخیر مورد توجه خاص بازار هستند. متوسط قیمت در گروه کاغذسازی طی معاملات روز گذشته ۵/ ۴ درصد افزایش یافت و در صدرجدول صنایع با بیشترین رشد روزانه قرار گرفت. نماد شرکت کارتن ایران یا همان «چکارن» در این گروه جهش‌های روز گذشته را در معاملات دیروز تکرار کرد. این نماد در ۶ جلسه معاملاتی اخیر بازده ۴۵ درصدی را به ثبت رساند. به نظر می‌رسد دریافت مجوز برای طرح توسعه این شرکت در استقبال بورس‌بازان از سهام این شرکت موثر افتاده است. در نقطه مقابل، تاثیر فضای عمومی بازار در نمادهای غذایی‌ها هم خودنمایی کرد. بسیاری از نمادهای این گروه که در ابتدای معاملات کار خود را با صف خرید آغاز کردند، رفته‌رفته تحت‌فشار عرضه و نبود تقاضای موثر در دامنه منفی قیمت قرار گرفتند. از موارد قابل ذکر، می‌توان نماد «غبشهر» را مثال‌زد که پس از رونمایی از عملکرد قابل‌قبول در آذر و تجربه صف طولانی خرید طی روز شنبه، دیروز تا محدوده منفی قیمت هم افت کرد.